Laatste update 23/09/2025 door Redactie
In het westen van de provincie Groningen, vlak bij de grens met Friesland, ligt het gehucht Faan. Deze kleine nederzetting maakt deel uit van de gemeente Westerkwartier, die sinds 2019 ontstond uit een fusie van de voormalige gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn. De gemeente omvat naast Faan ook dorpen als Grootegast, Sebaldeburen, Lutjegast, Doezum, Opende, Grijpskerk, Zuidhorn, Oldekerk, Niekerk, Kommerzijl, Noordhorn, Ezinge, Den Ham, Niehove en Enumatil. Faan ligt in een open agrarisch landschap met weilanden, sloten en verspreide boerderijen, en is omgeven door kleine dorpen die samen het karakteristieke Westerkwartier vormen.
Verklaring van de naam Faan
De naam Faan is vermoedelijk afgeleid van het Oudfriese woord “fān”, dat duidt op een open veld of grasland. In archiefstukken uit de 17e eeuw wordt de naam al genoemd als aanduiding voor een kleine nederzetting in het buitengebied van Grootegast. De ligging tussen akkers en graslanden sluit aan bij deze betekenis. Hoewel Faan formeel als gehucht wordt beschouwd, wordt het in de volksmond vaak aangeduid als buurtschap.
Geschiedenis van Faan
De vervolging van 1731
Faan kreeg landelijke bekendheid door een ingrijpende gebeurtenis in de 18e eeuw. In 1731 werden hier 21 of 22 mannen en jongens ter dood gebracht op verdenking van sodomie, een term die destijds werd gebruikt voor homoseksuele handelingen. De vervolging begon in Utrecht, maar breidde zich uit naar andere provincies. De executies in Faan vonden plaats op 24 september 1731 en behoren tot de zwaarste vervolgingen op dit gebied in de Nederlandse geschiedenis.
De rol van Rudolf de Mepsche
De lokale grietman Rudolf de Mepsche speelde een centrale rol in het proces. Als bestuurder vervulde hij meerdere functies tegelijk: rechter, officier van justitie, politiecommissaris en cipier. Zijn optreden is onderwerp van historisch onderzoek en debat. De gebeurtenissen in Faan worden nog steeds bestudeerd binnen de context van rechtsgeschiedenis en sociale verhoudingen in de 18e eeuw.
Herinnering en erkenning
Hoewel er in Faan geen monument of officiële gedenkplaats is, wordt de geschiedenis van 1731 regelmatig aangehaald in publicaties en lezingen over LHBTI-rechten en historische vervolgingen. In Groningen en Utrecht zijn herdenkingsinitiatieven ontstaan. In het Westerkwartier leeft de herinnering vooral via lokale geschiedschrijving en educatieve projecten.
Toeristische wetenswaardigheden in Faan
Rust en ruimte in het Westerkwartier
Faan is geen toeristische trekpleister in traditionele zin, maar trekt bezoekers die op zoek zijn naar rust, ruimte en reflectie. Het landschap bestaat uit open graslanden, sloten, houtwallen en verspreide boerderijen. Wandel- en fietsroutes door het Westerkwartier voeren langs Faan en omliggende dorpen. De stilte en het weidse uitzicht maken het gebied aantrekkelijk voor natuurliefhebbers en fotografen.
Fiets- en wandelroutes
Het Westerkwartier is aangesloten op het landelijke fietsknooppuntennetwerk. Aanbevolen routes zijn het Westerkwartierpad, een wandelroute van 80 kilometer door het coulisselandschap, en thematische routes langs historische locaties. Hier worden onder andere grutto’s, kieviten, bruine kiekendieven en patrijzen waargenomen.
Accommodaties in de omgeving
In de directe omgeving van Faan, zoals in Grootegast, Opende en Doezum, zijn diverse vakantiehuizen, bed & breakfasts en kleinschalige campings te vinden.
Culinaire adressen en streekproducten
In Grootegast en Opende zijn eetgelegenheden die streekgerechten serveren zoals Groninger mosterdsoep, stoofpot van lokaal rundvlees en gebak met kruidkoek. In de regio zijn boerderijverkooppunten met zuivel, eieren en seizoensgroenten. In de zomer worden er open erf-dagen georganiseerd waarbij bezoekers kennis kunnen maken met het boerenleven.
Lokale evenementen
In de gemeente Westerkwartier worden jaarlijks diverse evenementen georganiseerd, waaronder het Westerkwartier Festival, met muziek, streekmarkt en kinderactiviteiten. In Grootegast is er een jaarlijkse Historische Dag, waarbij oude ambachten en lokale geschiedenis centraal staan. In Opende vindt in augustus het Zomerfeest plaats, met optredens, markt en dorpsactiviteiten.
Bronnen
- Gemeente Westerkwartier – Dorpenlijst, toeristische voorzieningen en evenementen in Faan en omgeving
- Nationaal Archief – Documentatie over de vervolging van sodomie in 1730–1731 en het proces in Faan
- Visit Groningen – Fiets- en wandelroutes, streekinformatie en accommodaties in het Westerkwartier
- Wandelnet – Routeinformatie voor het Westerkwartierpad en andere wandelroutes in Groningen
- Waarneming.nl – Flora- en faunawaarnemingen in het landschap rond Faan
- Historisch Centrum Groningen – Biografische gegevens over Rudolf de Mepsche en lokale bestuurders