Plaatsen > Fortmond (O)

Fortmond is een dorp in de gemeente Olst-Wijhe in de provincie Overijssel. Fortmond ligt aan de IJssel tussen Zwolle en Deventer. U kunt hier de rivier oversteken door gebruik te maken van het in haar oude luister herstelde voetgangersveer Fortmond-Veessen.

Fortmond staat bekend om zijn steenfabriek. Geschiedschrijvers zijn er tot nu toe niet in geslaagd de exacte start van de steenproductie op Fortmond te achterhalen. De huidige eigenaar Staatsbosbeheer meldt dat het in ieder geval zeker is dat de fabriek er in 1843 al was.

Jan Nienhuis liet de eerste ticheloven bouwen. Later komt de uit het industriële verleden van Olst bekende familie Bakhuis in de boeken voor. Leden van de familie Bakhuis waren door de jaren heen (mede-)eigenaar van meerdere steenfabrieken langs de IJssel. Hendrik Jan Bakhuis staat te boek als eigenaar van steenfabriek Fortmond van 1908 tot 1925. Later kwam de fabriek in handen van een aannemer uit Bussum die er een naamloze vennootschap van maakt. Toen werd ook de vlamoven gebouwd.

De werknemers van de steenfabrieken aan de oostzijde van de IJssel kwamen overigens voor het overgrote deel van de andere kant van de rivier. De steenfabriek exploiteerde dan ook jarenlang een eigen voetveer dat de arbeiders vanuit Veessen overzette. Eerder dit jaar is op hetzelfde traject het eerder genoemde toeristisch voet- en fietsveer in de vaart genomen.

De Fortmondse steenfabriek heeft nog gedraaid tot 1976, toen zij gesloten werd. Tot het laatste moment produceerde de fabriek 14 miljoen stenen per jaar met 25 medewerkers.

Anders dan bij de meeste andere steenfabrieken in de regio werden na de sluiting niet alle sporen uitgewist. De vlamoven, ringoven en de 40 meter hoge schoorsteen bleven intact. Eind 2003 werd het geheel aangewezen tot rijksmonument.

Fortmond kende vroeger nog een andere steenfabriek. Die heette ‘t Haasje en stond op de plek waar nu de gelijknamige camping is te vinden. Hier zijn restanten van een vlamoven te vinden. ‘t Haasje produceerde stenen tussen 1851 en 1963.

Opvallend is dat beide steenfabrieken op Fortmond zelfstandig bleven, terwijl vier fabrieken bij Olst rond 1880 opgingen in de NV De Olster Steenfabrieken. Voor die constructie werd destijds gekozen om kapitaal aan te trekken voor de voortschrijdende mechanisatie en nieuwe oventypen. Het ging om de Olster fabrieken Hengforden, Ruimzigt, Van Oordt en Westhoff & Co.

Een interessante beschrijving van de steenindustrie rond Deventer en Olst, van de hand van Eric Giesbers, is te vinden op de internetsite van de Stichting Industrieel Erfgoed Deventer. Het adres is www.sied.nl