Fortmond, Overijssel

Laatste update 16/09/2025 door Redactie

In het oosten van de provincie Overijssel, tussen de steden Zwolle en Deventer, ligt het dorp Fortmond. Deze kleine nederzetting maakt deel uit van de gemeente Olst-Wijhe, waartoe ook dorpen als Olst, Wijhe, Boskamp, Den Nul, Welsum, Herxen, Marle, Eikelhof en Veessen behoren. Fortmond ligt direct aan de rivier de IJssel, in een landschap dat wordt gekenmerkt door uiterwaarden, rivierbossen en industrieel erfgoed. De ligging aan het water maakt het dorp aantrekkelijk voor wandelaars, fietsers en natuurliefhebbers.

Verklaring van de naam Fortmond

De naam Fortmond is vermoedelijk samengesteld uit “fort” en “mond”, waarbij “mond” verwijst naar een riviermonding. Hoewel er geen militair fort aanwezig is, duidt de naam mogelijk op een strategische ligging aan de IJssel. In oudere archieven komt de naam voor in varianten als “Fortmonde” en “Fortmont”, wat wijst op een lange geschiedenis van bewoning en betekenisvolle ligging.

Geschiedenis

Steenindustrie aan de IJssel

Fortmond is vooral bekend vanwege zijn industriële verleden als locatie van meerdere steenfabrieken. De oudste fabriek werd vóór 1843 gebouwd, toen Jan Nienhuis hier een ticheloven liet oprichten. Later kwam de fabriek in handen van de familie Bakhuis, die ook elders langs de IJssel actief was. Hendrik Jan Bakhuis was eigenaar van de fabriek tussen 1908 en 1925. In de jaren daarna werd het complex omgevormd tot een naamloze vennootschap en werd een nieuwe vlamoven gebouwd.

De steenfabriek bleef tot 1976 operationeel en produceerde jaarlijks zo’n 14 miljoen stenen met 25 medewerkers. Anders dan bij veel andere steenfabrieken in de regio, werden na de sluiting niet alle gebouwen gesloopt. De vlamoven, ringoven en de imposante schoorsteen van 40 meter hoog bleven behouden. In 2003 werd het complex aangewezen als rijksmonument.

Werknemers en vervoer over de IJssel

Veel arbeiders kwamen van de westzijde van de IJssel, uit dorpen als Veessen en Vorchten. De fabriek exploiteerde een eigen voetveer om hen dagelijks over te zetten. Deze verbinding is inmiddels hersteld als toeristisch voet- en fietsveer tussen Fortmond en Veessen, waarmee de historische route een recreatieve functie kreeg.

Steenfabriek ’t Haasje

Naast de hoofdlocatie kende Fortmond nog een tweede steenfabriek: ’t Haasje, actief tussen 1851 en 1963. Deze fabriek stond op de plek waar nu Camping ’t Haasje is gevestigd. Van de oorspronkelijke gebouwen zijn restanten van een vlamoven bewaard gebleven. Beide fabrieken bleven zelfstandig opereren, terwijl vier steenfabrieken in het nabijgelegen Olst rond 1880 werden samengevoegd tot de NV De Olster Steenfabrieken.

Toeristische wetenswaardigheden Fortmond

Natuur en wandelen in de Duursche Waarden

Fortmond ligt in het natuurgebied Duursche Waarden, dat wordt beheerd door Staatsbosbeheer. De uiterwaarden langs de IJssel zijn rijk aan flora en fauna. Hier worden onder andere bevers, ijsvogels, grote zilverreigers en zeearenden waargenomen. Het gebied is toegankelijk via gemarkeerde wandelroutes, waaronder de blauwe route van 5,8 km die langs de steenfabriek en door het rivierbos voert.

Voet- en fietsveer Fortmond–Veessen

Het toeristische voetveer “Kozakkenveer” tussen Fortmond en Veessen vaart in het zomerseizoen dagelijks. De overtocht duurt enkele minuten en biedt uitzicht over de rivier.

Camping ’t Haasje

Op de plek van de voormalige steenfabriek ’t Haasje bevindt zich nu een kleinschalige camping met uitzicht op de uiterwaarden. De camping biedt kampeerplaatsen, een natuurterras en informatie over de geschiedenis van de locatie.

Culturele evenementen en streekproducten

In de zomermaanden worden in de gemeente Olst-Wijhe diverse evenementen georganiseerd,, met muziek, streekmarkt en historische wandelingen. In Fortmond zelf worden incidenteel publieksactiviteiten georganiseerd bij de steenfabriek, afhankelijk van lokale initiatieven. Streekproducten zoals IJsselhoevekaas, ambachtelijke jam en biologische eieren zijn verkrijgbaar bij boerderijwinkels in Den Nul en Welsum.

Fiets- en wandelroutes

Fortmond ligt aan het fietsknooppuntennetwerk en is verbonden met routes zoals het IJsselfietspad, de Steenfabriekenroute en het Kunst- en Erfgoedpad Olst-Wijhe. Deze routes voeren langs rivierlandschappen, monumenten en lokale ateliers. In het voorjaar bloeien de uiterwaarden met dotterbloemen, valeriaan en fluitenkruid. Hier worden ook grutto’s, kieviten, bruine kiekendieven en blauwborsten waargenomen.

Lokale tips en weetjes

  1. De schoorsteen van de steenfabriek in Fortmond is met 40 meter hoogte een van de hoogste industriële monumenten langs de IJssel.
  2. De voetveerroute tussen Fortmond en Veessen werd oorspronkelijk gebruikt door fabrieksarbeiders en is nu een geliefde oversteek voor recreanten.
  3. In de uiterwaarden bij Fortmond zijn sporen van rivierduinen zichtbaar, een zeldzaam landschapselement in Nederland.

Bronnen

Plaats een reactie