Laatste update 24/09/2025 door Redactie
In het zuidelijke deel van de provincie Limburg, vlak bij Valkenburg aan de Geul, ligt het dorp Houthem St. Gerlach. Deze plaats bevindt zich in het schilderachtige Geuldal, een landschap dat wordt gekenmerkt door hellingbossen, beekdalen en monumentale gebouwen. Houthem St. Gerlach maakt deel uit van de gemeente Valkenburg aan de Geul, samen met de kernen Valkenburg, Berg en Terblijt, Schin op Geul, Sibbe en Oud-Valkenburg. Dankzij de ligging nabij natuurgebieden en erfgoedlocaties is het dorp geliefd bij wandelaars, cultuurliefhebbers en rustzoekers.
(Lees verder onder de afbeelding)
Verklaring van de naam Houthem St. Gerlach
De naam Houthem is vermoedelijk afgeleid van “hout” en “heem”, wat duidt op een nederzetting bij een bos. De toevoeging St. Gerlach verwijst naar de heilige Gerlachus, een kluizenaar uit de 12e eeuw die in deze streek leefde. Zijn graf bevindt zich in de St. Gerlachuskerk, die later naar hem werd vernoemd. De dubbele naam benadrukt zowel de geografische oorsprong als de religieuze betekenis van het dorp.
Geschiedenis
De geschiedenis van Houthem St. Gerlach gaat terug tot de middeleeuwen. In 1201 werd op het graf van Gerlachus een klooster gesticht, dat later uitgroeide tot het huidige Château St. Gerlach. Dit landgoed omvat een barokke kerk, kloostergebouwen en een kasteel, en is een van de belangrijkste historische complexen in Zuid-Limburg.
De St. Gerlachuskerk is vooral bekend om haar 18e-eeuwse fresco’s van de Duitse kunstenaar Johann Adam Schöpf. Deze muurschilderingen tonen scènes uit het leven van Gerlachus en zijn uniek binnen Nederland. De kerk maakt deel uit van het landgoed en wordt nog steeds gebruikt voor religieuze vieringen.
Rond het kasteel bevinden zich oude Limburgse hoeves, waarvan sommige nog in gebruik zijn als boerderij of woonhuis. De historische bebouwing en het omliggende landschap vormen samen een beschermd dorpsgezicht.
Toeristische wetenswaardigheden Houthem St. Gerlach
Houthem St. Gerlach biedt een combinatie van erfgoed, natuur en gastvrijheid. Het dorp is een geliefde uitvalsbasis voor wandelingen door het Geuldal, met routes langs de rivier de Geul, door bossen en langs hellinggraslanden. Een populaire wandelroute voert door het natuurgebied ’t Ingendael, dat direct grenst aan het landgoed van St. Gerlach. Hier worden onder andere dassen, ijsvogels en wilde orchideeën waargenomen. Google Maps: Natuurgebied ’t Ingendael
Château St. Gerlach en St. Gerlachuskerk
Het landgoed Château St. Gerlach is tegenwoordig in gebruik als hotel, restaurant en conferentiecentrum. De tuinen en het park zijn vrij toegankelijk voor bezoekers. De barokke kerk en de kloostergang zijn te bezichtigen tijdens openingstijden.
Adres: Joseph Corneli Allée 1, 6301 KK Valkenburg
Openingstijden: dagelijks van 10:00 tot 17:00 uur
Entree: gratis toegang tot de tuinen, kerkbezoek op aanvraag
Parkeren: gratis op het terrein
OV: station Houthem-St. Gerlach, 5 minuten lopen
Google Maps: Château St. Gerlach
De naastgelegen St. Gerlachuskerk is een barokke kerk met unieke fresco’s en een reliekschrijn van de heilige Gerlachus.
Adres: Joseph Corneli Allée 2, 6301 KK Valkenburg
Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 11:00 tot 16:00 uur
Entree: gratis, donatie welkom
Parkeren: op het terrein van Château St. Gerlach
OV: station Houthem-St. Gerlach
Google Maps: St. Gerlachuskerk
Streekgerechten en culinaire adressen
In het restaurant van Château St. Gerlach worden streekgerechten geserveerd met ingrediënten uit eigen tuin en lokale leveranciers. Denk aan Limburgs zuurvlees, forel uit de Geul en ambachtelijke kazen. In het dorp zijn ook kleinere eetgelegenheden en terrassen te vinden, met uitzicht op het Geuldal.
Wandel- en fietsroutes
Vanuit Houthem St. Gerlach starten diverse wandelroutes, waaronder een lus door ’t Ingendael, langs de Geul en via het dorp Berg en Terblijt. Fietsers kunnen gebruikmaken van het knooppuntennetwerk dat door het heuvelland voert, met routes richting Valkenburg, Meerssen en Schin op Geul.
Seizoensgebonden activiteiten
In het voorjaar bloeien de hellinggraslanden rondom Houthem vol met wilde bloemen. In de herfst zijn er paddenstoelenexcursies en landschapswandelingen. De winter biedt rust en verstilling, ideaal voor een bezoek aan de kerk en het landgoed.
Gemeente en streek
Houthem St. Gerlach maakt deel uit van de gemeente Valkenburg aan de Geul, die bestaat uit de volgende kernen:
De gemeente ligt in het zuidoosten van Limburg, in het overgangsgebied tussen het Geuldal en het Mergelland. Het landschap is heuvelachtig en rijk aan cultuurhistorie, met kastelen, kerken en natuurgebieden die samen een gevarieerd toeristisch aanbod vormen.
Bronnen
- Staatsbosbeheer – Ecologische informatie over natuurgebied ’t Ingendael en het Geuldal
- Waarneming.nl – Flora en fauna in de omgeving van Houthem
- Reliwiki.nl – Historische en kerkelijke informatie over de St. Gerlachuskerk
- Molendatabase.nl – Monumentale molens binnen 2 km van Houthem (geen actieve vermeldingen gebruikt)
- Boerengids.nl – Boerderijwinkels in de omgeving van Houthem
- Allewandelroutes.nl – Wandelroute-informatie voor het Geuldal
- Natuurmonumenten – Wandelroutes en natuurbeheer in het Geuldal
- Oostwegel Collection – Officiële website van Château St. Gerlach, inclusief openingstijden en voorzieningen