Laatste update 28/08/2025 door Redactie
Aan de Wergeastervaart, op circa 8 kilometer ten zuidoosten van Leeuwarden, ligt het Friese dorp Wergea. Het maakt deel uit van de gemeente Leeuwarden (voorheen Boarnsterhim) en telt ongeveer 1.800 inwoners. De ligging tussen plaatsen als Grou, Warten en Eernewoude, te midden van de waterrijke Oude Venen, maakt het dorp tot een aantrekkelijke uitvalsbasis voor water- en natuurtoerisme.
Verklaring van de naam
De naam Wergea zou zijn afgeleid van een combinatie van ‘wer’ (verhoging in het landschap) en ‘gea’ (streek of gebied). Het duidt op een bewoonde plek die hoger lag dan het omliggende natte land, gunstig voor bewoning in een van oorsprong moerassige regio.
Geschiedenis
Door de ligging aan de Wergeastervaart had Wergea eeuwenlang een belangrijke transportfunctie. Deze vaarverbinding vormde de kortste route tussen noord- en zuid-Friesland en maakte deel uit van de handelslijn Leeuwarden–Grou–Sneek. Vooral de vrijdagmarkt in Leeuwarden zorgde voor intensieve scheepvaart: op donderdagen voeren tientallen handels- en beurtschepen zuidwaarts, op vrijdagen keerden ze terug. De twee voormalige klapbruggen, Zuiderholt en Noorderholt, waren tolpunten. De tolheffing gaf de inwoners de bijnaam brêgebidlers.
Vanaf de 19e eeuw nam de beroepsvaart af, maar de vaart bleef belangrijk voor de pleziervaart. De historische dorpskern bewaart nog veel van de sfeer van vroeger, met monumentale panden en verwijzingen naar bekende inwoners, zoals ds. Nieuwold (schoolvernieuwer) en ds. De Stoppelaar (natuurschrijver).
Een markant literair erfgoed is het verhaal van Afke’s Tiental, geschreven door Nienke van Hichtum en gebaseerd op een Wergeaster gezin. De personages zijn vereeuwigd in een bronzen beeldengroep aan de Nieuwe Leeuwarderweg.
Het Ald Slot, ooit omgeven door een gracht en bos, herinnert aan een adellijk verleden. Tegenwoordig wordt het gebouw gebruikt voor exposities en culturele activiteiten.
Religieus erfgoed is zichtbaar in de voormalige Nederlands Hervormde Kerk (nu cultureel centrum De Bidler) en de nog actieve H. Martinuskerk. De beide kerktorens zijn in beheer bij Stichting De Twa Tuorren.
Aan de Kleine Buren staat het historische Popma Gasthuis, dat in het verleden onderdak bood aan weduwen. Bijzonder is ook de voormalige bakkerij aan de Gele Eker 2, een pand uit 1663 en het oudste monument van het dorp.
Toeristische wetenswaardigheden
Beeldengroep Afke’s Tiental
Adres: Nieuwe Leeuwarderweg, Wergea
Openingstijden: Altijd toegankelijk
Entree: Gratis
Google Maps: Afke’s Tiental Wergea
Ald Slot
Adres: Slotplein, Wergea
Openingstijden: Afhankelijk van exposities en evenementen
Entree: Wisselend per activiteit
Parkeren: Gratis in het centrum
OV: Busverbinding vanaf Leeuwarden of Grou
Google Maps: Ald Slot Wergea
Cultureel Centrum De Bidler
Adres: Kerkbuurt, Wergea
Openingstijden: Tijdens activiteiten en op afspraak
Entree: Afhankelijk van het evenement
Google Maps: De Bidler Wergea
Lokale tips en weetjes
- In de zomer organiseert Wergea een dorpsfeest met muziek, markt en historische vaartocht over de Wergeastervaart.
- Vanaf de kade in het centrum vertrekken regelmatig rondvaarten naar het Nationaal Park De Alde Feanen.
- In de winter vormt de Wergeastervaart een geliefde schaatsroute bij voldoende ijs.
- Het dorp heeft een actieve kunstkring; in de etalages van enkele panden zijn wisselende kunstexposities te zien.
- Vanuit Wergea loopt een fietsroute langs oude boerderijen en door het open Friese merenland naar Eernewoude.
Minder bekende plekken
- Restanten van oude tolvoorzieningen bij de voormalige klapbruglocaties.
- Kleinschalige scheepswerfjes aan de dorpsrand, waar nog traditionele Friese schepen worden onderhouden.
- Een wandelpad langs de Wergeastervaart met zicht op historische gevels en achtererven.
Bronnen
- Gemeente Leeuwarden – Gebruikt voor gemeentelijke indeling, inwoneraantal en actuele informatie over voorzieningen in Wergea.
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – Gebruikt voor historische gegevens over monumenten zoals de voormalige bakkerij en het Popma Gasthuis.
- ANWB – Gebruikt voor fiets- en vaarroutes, recreatieve tips en toeristische bezienswaardigheden in en rond Wergea.