Plaatsen > Cadier en Keer

Cadier en Keer is een dorp in de gemeente Margraten in de provincie Limburg. Cadier en Keer ligt ten westen van Margraten.

De namen Cadier en Keer zijn oorspronkelijk de namen voor een en hetzelfde dorp. Cadier is de Waalse weergave van de dialectnaam Keer. Door de dorpsstraat liep de gemeentegrens. Keer (in het Noorden) behoorde tot Heer, en Cadier (in het Zuiden) behoorde met Honthem tot Heugem, in de heerlijkheid Daelhem. In 1828 zijn beide gedeelten samengevoegd. De gemeente Cadier en Keer is in 1828 ontstaan uit de gemeente Cadier en de dorpen Keer en St. Antoniusbank. Deze laatste twee dorpen behoorden voor die tijd tot de gemeente Heer. De drie dorpen waren tot de Franse tijd drie afzonderlijke heerlijkheden.

De Limburgerstraat verwijst niet naar de provincie Limburg, maar naar Limbourg aan de Vesdre, in de Belgische Ardennen. In de Middeleeuwen leidde deze weg van Maastricht naar Limbourg.

Bezienswaardigheden
De kerk van de Heilige Kruisverheffing is een wederopbouwkerk uit 1957, die de archetypische functionele en formele kenmerken bezit. Ernaast staat nog de toren van de oude kerk. Deze stevige toren uit mergel zou zijn opgetrokken in de 12e of 13e eeuw. Hij laat zich kenschetsen als een typische Zuid-Limburgse romaanse kerktoren; massief, geen doorgang in de westelijke muur, vrijwel zonder versieringen. Hem wordt door de moderne kerk in de onmiddellijke nabijheid geen geweld aangedaan. Op de begane grond is hier een kapel ingericht. En ook zeer nabij staat de ‘mei-den’ die jaarlijks door de jonge vrijgezellen wordt geplaatst, als teken van hun vruchtbaarheid en kracht, opgedragen aan de heilige Blasius.
De verering voor Blasius bestaat in Cadier en Keer sinds de 18e eeuw. Na de verwerving van een beeld en een reliek groeide de verering voor deze patroon tegen keelaandoeningen. Aan het einde van de 19e en aan het begin van de 20e eeuw werd Cadier en Keer een belangrijke Blasiusbedevaartplaats.

Het Blankenbergcomplex (voormalig kasteel en klooster, oorspronkelijk uit 1370, verbouwd in de 19e eeuw) ligt zuidelijk van de weg Maastricht-Vaals. Het kasteel lag aan de oorspronkelijke Romeinse heerbaan van Maastricht-Honthem-Hoogcruts naar Limburg en Trier. Het ligt net buiten Cadier dat al in 1370 een aparte schepenbank kende. Het kasteel/landgoed, met een carrévormige hoeve, is in 1825 neoclassicistisch herbouwd. In 1904 is het overgenomen door uit Frankrijk uitgewezen nonnen. Huize Blankenberg is in 2000 verkocht aan het Academisch Ziekenhuis in Maastricht (AZM). Het woon-, zorg- en verpleegcentrum van de congregatie van de Zusters van het Arme Kind Jezus is nu een zorg- en verpleegcentrum voor patiënten van het ziekenhuis die langere of kortere tijd (na)zorg nodig hebben. De zusters die er nog woonden of verpleegd werden, zijn verhuisd naar het moederhuis van de congregatie in Simpelveld.

Het voormalige schakelhuisje uit 1934 van Mega-Limburg bij Blankenberg, is in 1992 overgedragen aan de Stichting Kruisen en
Kapellen Margraten. De werkgroep Wegkruisen en Kapellen van de Vereniging tot Natuurbehoud Cadier en Keer heeft het in dat jaar verbouwd tot de huidige Sint Blasiuskapel. De werkgroep vond dat functioneel omdat er langs de weg Maastricht-Vaals nauwelijks wegkapelletjes zijn en het schakelstation al de contouren van een wegkapel had, waardoor het er door voorbijgangers al vaak voor werd aangezien.

Het Keerhoes (Limburgerstraat 78, 1878), voormalig gemeentehuis, school en schoolmeesterswoning. Opgetrokken uit mergel en enkele jaren geleden gerestaureerd. Tegenwoordig gemeenschapshuis.
Kerkstraat 10-12, voormalige boerderij, met Mariakapel boven het poortje. Nadat de boerderij was afgebrand is deze opnieuw opgetrokken uit restanten van de omwalling van Maastricht.
Dorpsstraat 15, eind 18e eeuw, mergelsteen. De gevelsteen vermeldt: P. HAKSTEEN / HEER / TOT CADIER 1786. Sindsdien meermalen verbouwd en gewijzigd.

Dorpsstraat 39, boerderij, 1845. Fraai voorbeeld van de ontwikkeling van een boerderij in die periode. In die tijd ontstond namelijk de tendens om het woonhuis niet langer vanaf de tradiotonele binnenplaats te ontsluiten, maar langs de staart. Tekst op draagbalk boven de deur: AD MB/1845. De aansluitende poortvleugel is in 1869 gebouwd: AD/ AMB 1869.

Dorpsstraat 40, gesloten hoeve; woonvleugel en schuur vermoedelijk uit midden 19e eeuw. Interessant vanwege het materiaalgebruik van het woonhuis.

Het Wegkruis aan de zuidkant Dorpsstraat-Pastoor Kikkenweg is een typisch voorbeeld van volkskunst uit de jaren dertig van de 20e eeuw. De porseleinen scherven en knikkers zijn in het beton verwerkt.

Pastoor Kikkenweg. De muur van de 150 jaar oude schuur is van mergel. Vlak bij de schuur ligt een oude bakoven.
Gietijzeren wegkruis, afkomstig van een Belgisch kerkhof, op de hoek van de veldweg: De Heerlijkweg., zo genoemd omdat de inwoners van Keer tot de parochie Heer behoorden. Zij moesten zich tot in de 18e eeuw in Heer laten begraven. Een lijkweg komt men op veel plaatsen tegen. Aan de weg werden bepaalde eisen gesteld: de weg moest zo breed zijn dat twee karren elkaar konden passeren. Langs de weg staan oude knot-essen.

Rijksweg 5A, Villa Berg en Dal, gebouwd in 1912, beschermd monument. Het pand is van belang vanwege de architectonische gaafheid van het exterieur en de typologische zeldzaamheid.
Rijkweg 8, voormalig klooster van de Soeurs de la Misericorde, ca. 1900. Tegenwoordig: Stichting Centrum Ontwikkeling der Volkeren.
Rijksweg 11, via trappen naar het kloosterpark. Hier staan veertien zeszijdige, van kantelen voorziene kapelletjes van mergelsteen; kruiswegstaties uit 1895. Predicaat: “Van grote cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling.” Verder is de kruisweg van bijzonder belang voor de geschiedenis van de architectuur vanwege het toegepaste materiaal en de ornamentiek. In 1999 zijn de kapelletjes grondig gerestaureerd.
Geologisch monument Orenberg.

Tal van eeuwenoude Limburgse boerderijen.

Buurtschap Berg:
Pater Kustersweg 24: het voormalig katholiek sanatorium voor drankzuchtigen dateert uit 1915. Het is een rijksmonument in een traditionele bouwstijl naar een ontwerp van architect N. Ramakers uit Sittard.

Op de hoek Pater Kustersweg-Rijksweg staat een ongevalskruis. Op 18 december 1840 verongelukte hier Christiaan Servaes Schrijnemaeckers. Tekst op het kruis: “Eenen opregten dinaer van God. Hij was geenen Dronkkar of Godslasterar.”

Als u vanaf de Rijksweg de smalle Pater Kustersweg betreedt, ziet u na een paar honderd meter aan de linkerkant het majestueuze Huize Sint Gerlach, ooit gebouwd als sanatorium voor drankzuchtigen, tegenwoordig in gebruik als vergadercentrum en gasthuis voor paters van het H. Hart van Jezus. In het dal liggen de gebouwen van de technische school en het speciaal onderwijs. Als u nog een paar honderd meter doorloopt, tot na het dierenparkje, kunt u genieten van een fraai uitzicht op de Maastrichtse wijk Heer en het heuvelachtige achterland.

Internaat Huize St. Joseph (‘Sint Joep’) is een school voor SO en VSO onderwijs.

Oorlogsmonument (na het dierenparkje linksaf). Op 12 september 1944 naderden de Amerikaanse bevrijders het zuidelijk deel van Limburg. Op dat moment waren mannen en vrouwen van het Belgische Geheime Leger door de Duitsers in de kelders van huize Sint Joseph gevangen gezet. Deze verzetsstrijders waren twee dagen eerder door de Duitsers opgepakt in de bossen van het Belgische Rotem. De nadering van de bevrijders en de op handen zijnde nederlaag moet de Duitsers tot een geweldig wraakgevoel hebben aangezet. In de avond van 12 september werden twaalf van de verzetsstrijders, elf Belgen en een Rus, wiens identiteit nooit bekend is geworden, zonder enige vorm van proces doodgeschoten. De Amerikaanse bevrijders bevonden zich op enkele kilometers van Huize Sint Joseph. Een dag later werden Noorbeek en Mesch bevrijd, weer een dag later Heer en Maastricht. Ook de veertien overgebleven leden van het Geheime Leger werden uit de kelders gehaald. Voor twaalf van hen kwam de bevrijding echter een dag te laat.

Burgemeester Kessen van de toenmalige gemeente Heer nam in 1945 het initiatief om jaarlijks rond 12 september een herdenking te houden. Ook wilde hij het houten kruis, dat na de bevrijding op de executieplaats was neergezet, vervangen door een duurzaam gedenkteken. De gemeente Heer, verenigingen, ondernemers en particulieren brachten 3.500 gulden bij elkaar. Beeldhouwer Weerts uit Maastricht vervaardigde een stenen beeld, voorstellend een drietal krijgshaftige mannen die met de vlag voorop ten strijde trekken. Zij worden geflankeerd door de Vlaamse Leeuw. Vier jaar na de laffe moord op de twaalf werd het monument onthuld. Jaarlijks wordt op de tweede zondag van september een herdenkingsplechtigheid gehouden bij het monument, georganiseerd door de Wapenbroeders Heuvelland, die het gedenkteken geadopteerd hebben.

Natuur / cultuur / recreatie
In de heuvels in de buurt dagzoomt de mergel, dat wil zeggen komt de mergel aan de oppervlakte. Deze mergel is zo’n 65 miljoen jaar geleden gevormd, toen het in deze streken zee was. Hier ligt mergelgroeve Schiepersberg. De doorgaande route volgen van Cadier en Keer naar ’t Rooth: de dalende Keunestraat, bij de eerste bocht rechts het bospad in slaan. Na ca. 100 m schuin links een smal pad omhoog. U passeert enkele verlaten mergelgroeven. De groeven zijn niet meer voor het publiek toegankelijk. In deze groeven, zoals er meer in het Heuvelland zijn te vinden, is in het verleden mergel gewonnen voor woningbouw en voor bemesting van de akkers. Inmiddels zijn het geologische monumenten. Hier kan de samenstelling van de ondergrond, over een periode van miljoenen jaren gevormd, worden bestudeerd. Hier is bovendien een geologische orgelpijp of aardpijp te zien, die ontstaan is door inwerking van de regen. Mergelwerkers waren bang voor dergelijke pijpen, omdat deze vaak instortingen veroorzaakten.

Tot de jaren dertig van de 20e eeuw waren er alleen al binnen de bebouwde kom van Cadier en Keer achttien poelen (in het dialect kojle). Ze zijn allemaal verdwenen. De meeste waren ontstaan door leemwinning voor huizenbouw. Zij dienden als drinkwater voor het vee, deden dienst als waterreservoir bij brandbestrijding en de plaatselijke timmerman lier er zijn hout in harden. De zwaluwen haalden er de klei waarmee ze hun nesten metselden aan zolderingen en dakgoten van boerderijen. De insecten boven het water vormden een belangrijke voedselbron voor vogels en vleermuizen. Ook voor kikkers, padden en salamanders vormden de poelen een waar dorado. En in de winter kon men erop schaatsen. De vrees voor veeziekten, de schaalvergroting in de landbouw, de verstedelijking en de aanleg van het waterleidingnet deden veel poelen verdwijnen.
Daarmee verdwenen ook veel zwaluwen, vleermuizen en amfibieën. De laatste jaren heeft het toenemend natuurbesef gelukkig geleid tot de aanleg van honderden poelen in Limburg, waaronder in Cadier en Keer. Eén van de amfibiesoorten die hiervan profiteert is de geelbuikvuurpad, waarvan in Cadier en Keer de laatste Nederlandse populatie voorkomt.

De golfbaan van de Stichting Openbare Golf Backerbosch is aangelegd in 2003/2004. Het complex, dat een oppervlakte van vijftig hectare beslaat, bestaat uit een 18-holes wedstrijdbaan en een 9-holes oefenbaan. Uit de milieueffectrapportage bleek dat de landschappelijke waarden behouden blijven en op diverse plaatsen worden versterkt. De stichting wil samen met de lokale Vereniging tot Natuurbehoud de natuur zo veel mogelijk behouden en versterken, en in samenwerking met het Limburgs Pomologisch Genootschap wil men oude fruitsoorten op het terrein terugplaatsen. In dit gebied zijn in 1880 de resten van een grote Romeinse villa blootgelegd.

Buurtschap Berg:
Het dierenparkje van huize St. Joseph (Pater Kustersweg, na de witte huizen aan uw linkerhand) heet formeel hertenkamp, maar er lopen ook allerlei andere soorten dieren rond. De meeste zijn er door schenking terechtgekomen. Sinds 1997 is het park in renovatie. Het wordt onderhouden en opgeknapt door leerlingen van het internaat.
Ter hoogte van het dierenparkje bevindt u zich bij de Nieuwe Sint-Josephgroeve en de Scharnderberg (genoemd naar de nabijgelegen Maastrichtse wijk Scharn). Beide zijn voormalige onderaardse kalksteengroeven, waar bouwstenen zijn gewonnen, onder meer voor de bouw van Huize Sint Joseph. In de Tweede Wereldoorlog hebben zij als schuilkelder dienst gedaan. De groeven zijn nu in beheer bij de Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg. De groeven zijn ingericht als natuurreservaat ter bescherming van de overwinterende vleermuizen. De onderaardse gangenstelsels zijn een natuurmonument vanwege de historische en mijnbouwkundige waarden.

Afrikacentrum
Het Afrikacentrum bevat een educatieve en een kunstafdeling. Er is een studiecentrum met allerlei aspecten van Afrika , zijn bewoners en zijn cultuur, heden en verleden. U vindt er o.a. beelden, maskers, gebruiksvoorwerpen, kunst, specifieke goudgewichtjes en schilderijen. Ook kunt u hier zelf sieraden maken naar Afrikaans voorbeeld, kinderen kunnen er Afrikaanse spelen leren.

Openingstijden museum:
Dinsdag t/m zondag 13.30 – 17.00 uur
Gesloten: 1ste Paas-, Kerst- en Pinkstersterdag, Carnaval.
Openingstijden bibliotheek:
Dinsdag t/m vrijdag: 10.00 – 16.00 uur
Voor groepen: naar wens, echter alleen op afspraak.

Elke 1e zondag van de maand: workshop sieraden maken.
Het hele jaar door, op afspraak: percussie, maskers, speelgoed maken en rondleidingen.

Afrikacentrum, Rijksweg 15, Cadier en Keer, tel. : 043- 407.73.83