Culemborg, Gelderland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het westen van de provincie Gelderland, aan de zuidelijke oever van de rivier de Lek, ligt de stad en gemeente Culemborg. De gemeente grenst aan plaatsen als Beusichem, Asch en Buren in de Betuwe, en aan de overzijde van de Lek aan Schalkwijk en Tull en ’t Waal in de provincie Utrecht. Dankzij de ligging tussen Utrecht en Tiel, en de goede bereikbaarheid via spoor en snelweg, is Culemborg een aantrekkelijke bestemming voor bezoekers die historie, cultuur en natuur willen combineren. De stad wordt omringd door uiterwaarden, polders en boomgaarden, en vormt een belangrijk knooppunt in het rivierenlandschap.

Verklaring van de naam

De naam Culemborg is vermoedelijk afgeleid van een samenstelling van ‘Culem’ of ‘Kulem’ (mogelijk een persoonsnaam of verwijzing naar een geografisch kenmerk) en ‘borg’, wat ‘burcht’ of ‘versterkte plaats’ betekent. Deze naam weerspiegelt de oorsprong van de stad als versterkte nederzetting in de middeleeuwen.

Geschiedenis

Oorspronkelijk was Culemborg een handelsnederzetting op de stroomrug van het riviertje de Meer en de zuidelijke oeverwal van de Lek. In de 12e eeuw liet de Heer van Beusichem ten westen van deze nederzetting een kasteeltje bouwen. In 1318 verleende Jan van Bosinchem, Heer van Culemborg, stadsrechten aan de inwoners. Deze rechten omvatten onder meer tolvrijheid op de jaarmarkt en het asielrecht, wat de stad aantrekkelijk maakte voor handelaren en ambachtslieden.

In de 14e eeuw werden stadsmuren en grachten aangelegd om de stad te beschermen. De stad breidde zich tweemaal buiten de oorspronkelijke muren uit: rond 1370 aan de noordzijde met het schipperskwartier Havendijk, en twintig jaar later aan de zuidzijde met de buurtschappen Lanxmeer en Parijsch, samen bekend als de Nieuwstad. Beide uitbreidingen werden eveneens ommuurd, waardoor Culemborg de structuur van een ‘driestad’ kreeg.

Aan de oostzijde van de stad bouwde Jan II, Heer van Culemborg, in de 14e eeuw een groot kasteel. Dit kasteel werd in 1672 zwaar beschadigd door Franse troepen en na 1735 grotendeels gesloopt. Tegenwoordig rest alleen de kasteeltuin, die als park toegankelijk is.

In de tweede helft van de 19e eeuw bracht de aanleg van de spoorlijn Utrecht–’s-Hertogenbosch (met de spoorbrug voltooid in 1868) een impuls aan de industriële ontwikkeling. Vooral de sigaren- en meubelindustrie groeiden sterk. Vandaag de dag kent Culemborg een gevarieerd bedrijfsleven, met naast meubelfabrieken ook andere industrieën en dienstverlenende bedrijven.

Toeristische wetenswaardigheden

Museum Elisabeth Weeshuis
Adres: Herenstraat 29, 4101 BR Culemborg
Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag 13:00–17:00 uur, zaterdag en zondag 14:00–17:00 uur
Entree: €7,50 volwassenen, €4,00 kinderen 6–12 jaar, gratis voor kinderen t/m 5 jaar
Parkeren: betaald parkeren in de binnenstad
OV: NS-station Culemborg op 10 minuten lopen
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Herenstraat+29,+4101+BR+Culemborg

Korenmolen De Hoop
Adres: ’t Jach 3, 4101 ER Culemborg
Openingstijden: zaterdag 10:00–16:00 uur
Entree: gratis
Parkeren: in de buurt van de molen
OV: NS-station Culemborg op 15 minuten lopen
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/’t+Jach+3,+4101+ER+Culemborg

Kasteeltuin Culemborg
Adres: Lange Meent 11, 4101 BG Culemborg
Openingstijden: dagelijks toegankelijk
Entree: gratis
Parkeren: nabij het park
OV: NS-station Culemborg op 10 minuten lopen
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Lange+Meent+11,+4101+BG+Culemborg

Evenementen en cultuur
Culemborg kent een levendig evenementenprogramma. Jaarlijks terugkerende hoogtepunten zijn onder meer de Culemborgse Marktconcerten in de zomer, de KunstKade-kunstroute in het najaar en de Culemborgse Kermis. Daarnaast vinden er streekmarkten plaats met lokale producten en ambachten.

Fiets- en wandelroutes
De stad ligt aan diverse fietsknooppuntenroutes, waaronder trajecten langs de Lek en door de Betuwe. Aanbevolen is de Lekdijkroute, die prachtige uitzichten biedt over de rivier en de uiterwaarden. Wandelaars kunnen het historische stadscentrum verkennen via een gemarkeerde stadswandeling, of de natuur in trekken richting de Redichemse Waard.

Culinaire adressen
In de binnenstad zijn tal van eetgelegenheden te vinden, van gezellige cafés tot restaurants met streekgerechten. Aan de Lekdijk liggen terrassen met uitzicht op de rivier. Lokale specialiteiten zijn onder meer Betuwse appeltaart en gerechten met seizoensfruit.

Lokale tips en weetjes

  • De Redichemse Waard is een natuurgebied net buiten de stad, ideaal voor vogelspotters en natuurliefhebbers.
  • In de oude binnenstad vind je nog diverse middeleeuwse panden met trapgevels en gevelstenen.
  • De Lanxmeer-wijk is een voorbeeld van duurzame stadsontwikkeling, met ecologische bouw en gemeenschappelijke tuinen.
  • Op de Havendijk herinneren historische pakhuizen aan de tijd dat Culemborg een belangrijke handelsplaats aan de Lek was.
  • In het vaarseizoen is er een voet- en fietsveer naar de overkant van de Lek; actuele vaartijden zijn te vinden bij de exploitant.

Bronnen

Plaats een reactie