Dantumadeel, Friesland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

Dantumadeel is een veelzijdige gemeente in het noordoosten van de provincie Friesland (Fryslân), omringd door een landschap van uitgestrekte weilanden, waterrijke natuurgebieden en karakteristieke Friese dorpen. De gemeente grenst aan plaatsen als Dokkum, Kollum, Burgum en Surhuisterveen, en ligt op korte afstand van de Waddenkust. Binnen de gemeentegrenzen bevinden zich de dorpen Broeksterwoude, Damwoude, De Valom, Driesum, Rinsumageest, Roodkerk, Sijbrandahuis, Veenwouden, Veenwoudsterwal, Wouterswoude en Zwaagwesteinde. Deze kernen vormen samen een gebied dat rijk is aan cultuurhistorie, natuur en recreatiemogelijkheden.

Verklaring van de naam

De naam Dantumadeel vindt zijn oorsprong in de middeleeuwen. Het woord ‘deel’ verwijst naar een bestuurlijke indeling binnen Friesland, vergelijkbaar met een gouw of streek. ‘Dantuma’ is vermoedelijk afgeleid van een oude familienaam of stamnaam, mogelijk verbonden aan een vooraanstaande boerderij of nederzetting in de regio. In historische documenten komt de naam voor in varianten als Dantumadeel en Dantumadiel (de Friese benaming).

Geschiedenis

De geschiedenis van Dantumadeel gaat terug tot de vroege middeleeuwen, toen het gebied deel uitmaakte van het Friese kustlandschap dat werd beschermd door natuurlijke kwelders en later door dijken. De vruchtbare kleigronden maakten het aantrekkelijk voor landbouw, terwijl de nabijheid van waterwegen zorgde voor handel en verbinding met andere Friese streken.

Een belangrijk religieus en cultureel centrum in de regio was het klooster Claercamp bij Rinsumageest, dat in de 12e eeuw werd gesticht. Dit klooster speelde een grote rol in de ontginning van het omliggende land en in de verspreiding van kennis en religie. De invloed van Claercamp reikte tot in Sijbrandahuis, waar de middeleeuwse Kloosterkapel waarschijnlijk als uithof van het klooster werd gebouwd.

Een ander historisch icoon is De Schierstins in Veenwouden, de enige overgebleven stenen verdedigingstoren in Friesland. Deze toren, gebouwd in de 14e eeuw, diende als verdedigingswerk en later als woonhuis. Tegenwoordig is het een museum en cultureel centrum waar tentoonstellingen en evenementen plaatsvinden.

Door de eeuwen heen heeft Dantumadeel zich ontwikkeld van een agrarische gemeenschap tot een veelzijdige gemeente met een mix van landbouw, natuurbeheer en toerisme. De aanleg van kanalen en vaarten, zoals de Zwemmer, vergrootte de bereikbaarheid en stimuleerde scheepvaart en visserij.

Toeristische wetenswaardigheden

Dantumadeel is een aantrekkelijke bestemming voor liefhebbers van natuur, cultuur en actieve recreatie. De gemeente herbergt natuurgebieden als De Houtwiel, Sippenfennen en het Ottema Wiersmareservaat. Deze gebieden zijn rijk aan flora en fauna en bieden mogelijkheden voor wandelen, fietsen, kanoën en vogelspotten. Vanuit Veenwoudsterwal kan men met kano of fluisterboot het naastgelegen natuurgebied verkennen. De Goddeloze Singel, een historische route, voert wandelaars langs De Houtwiel en biedt prachtige uitzichten.

Voor sportvissers zijn er unieke vislocaties zoals het Buitenveld en de oevers van de Zwemmer. Bij het recreatieterrein in Zwaagwesteinde is een vissteiger aangelegd die toegankelijk is voor mindervaliden. Nabij de Pottenbakkersbrug en het Eeltjemeer zijn plannen voor openbare trailerhellingen, maar de realisatie is nog niet bevestigd. Toervaarders kunnen gebruikmaken van aanlegplaatsen van de Marrekrite en diverse jachthavens.

Op het gebied van dagrecreatie zijn er meerdere opties. Rinsma Pôle bij Driesum is een geliefde plek voor picknicks en natuurwandelingen. Het Eeltjemeer bij Rinsumageest biedt zwemgelegenheid en ruimte voor watersport. In Zwaagwesteinde bevindt zich een overdekte speeltuin, ideaal voor gezinnen. Daarnaast kan men in de regio kano’s huren, deelnemen aan het traditionele fierljeppen of fietsen langs historische bezienswaardigheden.

Minder bekende tips en weetjes

  1. Veenwouden is een knooppunt in het Friese fietsnetwerk, ideaal voor tochten richting het Lauwersmeergebied of de Friese Wouden.
  2. In Rinsumageest is kaasmakerij Hooidammer gevestigd, bekend om biologische kazen van koe-, geiten- en schapenmelk.
  3. In het voorjaar kleuren de weilanden rondom Broeksterwoude en Wouterswoude geel van de paardenbloemen en pinksterbloemen.

Praktische informatie voor drie belangrijkste locaties

De Schierstins – Veenwouden
Adres: Haadstrjitte 1, 9269 SW Feanwâlden
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag 13:30 – 17:00 uur
Entree: Volwassenen €5, kinderen t/m 12 jaar gratis
Parkeren: Gratis parkeergelegenheid naast het gebouw
OV: Op loopafstand van station Veenwouden
Google Maps: https://maps.google.com/?q=De+Schierstins,+Haadstrjitte+1,+9269+SW+Feanw%C3%A2lden

Kloosterkapel – Sijbrandahuis
Adres: Burdaarderstrjitwei 4, 9106 GA Sibrandahûs
Openingstijden: Op afspraak en tijdens evenementen
Entree: Afhankelijk van activiteit
Parkeren: Beperkt, gebruik nabijgelegen dorpsplein
OV: Busverbinding vanaf Dokkum en Veenwouden
Google Maps: https://maps.google.com/?q=Kloosterkapel,+Burdaarderstrjitwei+4,+9106+GA+Sibrandah%C3%BBs

Natuurgebied De Houtwiel
Adres: Parkeerplaats Schwartzenbergloane, 9108 AL Broeksterwâld
Openingstijden: Altijd toegankelijk
Entree: Gratis
Parkeren: Kleine parkeerplaats bij startpunt wandelroute
OV: Station Veenwouden op 10 minuten lopen
Google Maps: https://maps.google.com/?q=De+Houtwiel,+Broeksterw%C3%A2ld

Culinaire adressen

In Zwaagwesteinde vind je eetgelegenheden met streekgerechten zoals Friese suikerbroodpannenkoeken en paling. In Rinsumageest kan men bij Hooidammer biologische kazen proeven en kopen.

Fiets- en wandelroutes

De gemeente maakt deel uit van het Friese Woudenpad (LAW 1-1), een langeafstandswandelroute die door bossen, heidevelden en historische dorpen voert. Voor fietsers is de Noardlike Fryske Wâlden-route een aanrader, waarbij je langs houtwallen, elzensingels en oude boerderijen rijdt.

Seizoensgebonden activiteiten

In het voorjaar kleuren de weilanden rondom Broeksterwoude en Wouterswoude geel van de paardenbloemen en pinksterbloemen. In de winter verschijnen er bij voldoende ijsdikte koek-en-zopietentjes langs vaarten en meren.

Bronnen

Plaats een reactie