Plaatsen > Epen

Epen is een dorp in de gemeente Gulpen-Wittem in de provincie Limburg. In 2002 had Epen 500 inwoners.

Onder het dorp Epen vallen ook de buurtschappen Diependal, Eperheide, Kuttingen, Plaat, Terpoorten en Terziet.

De kerk van de parochie St. Paulus Bekering wordt door de bewoners als zeer kenmerkend beschouwd. Met de vakwerkhuizen geeft de kerk reden voor de status van beschermd gezicht.
De Dorpshof, 13e eeuw, is een van de mooiste voorbeelden van de typisch Limburgse carréboerderijen.

Buurtschap Diependal:
De kapel, toegewijd aan de H. Genoveva, is kort na de Tweede Wereldoorlog opgericht uit dank voor het feit dat de buurtschap oorlogsleed bespaard is gebleven.

Buurtschap Kuttingen:
Verspreid liggende boerderijen bij de weg van Epen naar Sippenaken, tussen Terziet en het Geuldal.

Buurtschap Plaat:
De 18e-eeuwse Volmolen (Plaatweg 1) is een bijzonder mooie waterradmolen. De molen is vroeger gebruikt voor het vollen van vlas (het afritsen van de rijpe zaden) en het vollen van wollen stoffen (het viltig en solide maken). De stampers die door het waterrad in beweging werden gebracht, bewerkten de stof. Omdat het vollen niet lonend meer was, is de molen in 1872 omgebouwd voor het malen van graan. Tot eind 1994 is de Volmolen als graanmolen gebruikt door het Gilde van Echte Bakkers. Nu wordt de molen nog voor veevoer gebruikt en draait hij alleen op zaterdagen. Het water van de Geul wordt daarbij nog steeds als stuwende kracht gebruikt. Het water dat de molen aandrijft, stroomt in een speciaal daarvoor gegraven waterloop, de zogeheten molentocht. Bij een hoge waterstand kan de molen overigens niet draaien: hij zou anders door- of doldraaien. Na een brand in 1973 is de Volmolen in 1977 gerestaureerd. Enthousiaste molenaars, verbonden aan het Gilde van de Vrijwillige Molenaars, zorgen ervoor dat de molen in bedrijf blijft. Bezichtiging alleen voor groepen op afspraak, via VVV Zuid-Limburg vestiging Epen.

De Dorpshof (Terzieterweg 2-4) is een grote hoeve met binnenplaats uit ca. 1875. Aan de noordkant ervan ligt een vierkant plateau met binnenmetselwerk van Epener kiezel, dat beschouwd wordt als restant van een in 1289 vermelde burcht.

In Epen komt het voor Nederland unieke zinkviooltje voor. Dit komt omdat er zinkerts in de bodem aanwezig is. Dat zink wordt bij hoogtij door de Geul aangevoerd vanuit het Belgische Kelmis, waar tot in de 20e eeuw diverse zinkmijnen gehuisvest waren. Naast het zinkviooltje kunt u in en rond Epen verder zinkboerenkers, blaassilene en schapengras aantreffen.

Het plateau van de door Staatsbosbeheer beheerde Eperheide bevat naar verhouding veel bos. Het beperkt zich niet tot de hellingen, maar spreidt zich uit over de toppen van de heuvels, die uit weinig vruchtbaar zand of grind bestaan. Hier kwamen tot aan het begin van de 20e eeuw nog heide en heischrale graslanden voor. Door vroegere eigenaars is vooral om economische redenen veel naaldhout (fijnspar en lariks) aangeplant. Door stormschade en insectenplagen is in 1995 hierin een open plek van circa één hectare ontstaan. Op deze plek, gelegen op de overgang van plateau naar helling, heeft zich spontaan zoveel heide ontwikkeld, dat er met recht weer sprake is van Eperheide. Het is de bedoeling deze plek uit te breiden, zodat er een natuurlijke bremheide vegetatie ontstaat op het vuursteeneluvium van circa twee hectaren. Het beheer (begrazen) van dit gebied gebeurt met schapen van de Schaapskooi Mergelland. (3116)

Bij De Schaapskooi (Julianastraat 43) wordt regelmatig voorlichting gegeven over het werk van de Schaapcompagnie Mergelland en Staatsbosbeheer. Verdere activiteiten zijn natuurwandelingen en excursies in de omgeving van Eperheide, demonstraties scheren en hoeden van schapen en verkoop van streekproducten. Op zondag kunt u heerlijk genieten van de keuken van de schaapskooi. In het voorjaar (begin januari tot eind maart) worden hier talloze lammetjes geboren, wat natuurlijk fantastisch is om mee te maken. Bij de Schaapskooi worden Geuldallammeren gefokt.