Cranendonck, Noord-Brabant

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het zuidoosten van de provincie Noord-Brabant, tegen de Belgische grens, ligt de gemeente Cranendonck. Deze gemeente bestaat uit de dorpen Budel, Budel-Dorplein, Gastel, Maarheeze, Schoot, Soerendonk en Sterksel. De regio grenst aan de gemeenten Weert en Leudal in Limburg en aan de Belgische stad Hamont-Achel. Cranendonck ligt in een overgangsgebied tussen het Kempenlandschap en de Peelrand, met een mix van bossen, heidevelden, landbouwgronden en historische dorpskernen. Dankzij de ligging aan de A2 en de spoorlijn Eindhoven–Weert is de gemeente goed bereikbaar en vormt ze een aantrekkelijke bestemming voor rustzoekers, wandelaars en liefhebbers van industrieel erfgoed.

Verklaring van de naam

De naam Cranendonck verwijst naar een middeleeuwse heerlijkheid die ontstond rondom het voormalige kasteel van Cranendonck bij Soerendonk. Het woord ‘donck’ betekent een zandrug in een moerassig gebied, terwijl ‘Cranen’ mogelijk duidt op kraanvogels of een persoonsnaam. Hoewel het kasteel zelf niet meer bestaat, leeft de naam voort in de gemeentenaam. De dorpen binnen Cranendonck hebben elk hun eigen oorsprong en karakter: Budel is het grootste en meest stedelijke, Budel-Dorplein is gebouwd als fabrieksdorp, en Sterksel heeft een agrarisch verleden met religieuze invloeden.

Geschiedenis

Budel-Dorplein werd eind negentiende eeuw gesticht door de Société Métallurgique de la Campine, die hier een zinkfabriek bouwde. Rond de fabriek verrees een compleet dorp in Waalse stijl, met rode bakstenen woningen, een school, kerk en voorzieningen voor arbeiders. Deze opzet maakt Dorplein tot een zeldzaam voorbeeld van een volledig gepland industrieel dorp in Nederland. De historische kern is erkend als waardevol erfgoed en wordt actief beheerd door lokale erfgoedorganisaties.

De zinkfabriek is nog steeds actief en vormt een belangrijk onderdeel van de lokale economie. In Maarheeze, Soerendonk en Sterksel zijn sporen te vinden van agrarische nederzettingen, met langgevelboerderijen en oude kerkpaden. Sterksel ontwikkelde zich rond een klooster en een zorginstelling, en heeft een opvallend ruimtelijk stratenplan.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde Cranendonck een rol in het verzet en de opvang van onderduikers. In de bossen rond Budel en Gastel zijn nog restanten te vinden van schuilplaatsen en loopgraven. Na de oorlog groeide de gemeente gestaag, met nieuwe woonwijken en voorzieningen, maar het dorpse karakter bleef behouden.

Toeristische wetenswaardigheden

Budel-Dorplein: historisch fabrieksdorp
Adres: Hoofdstraat, 6024 AA Budel-Dorplein
Openingstijden: vrij toegankelijk; rondleidingen via lokale erfgoedstichting
Entree: gratis
Parkeren: langs de Hoofdstraat
OV: buslijn 173 vanaf station Weert
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Hoofdstraat,+6024+AA+Budel-Dorplein

Zinkfabriek Nyrstar Budel
Adres: Fabrieksstraat 1, 6024 RJ Budel-Dorplein
Openingstijden: niet publiek toegankelijk
Entree: n.v.t.
Parkeren: niet toegestaan op terrein
OV: bushalte Dorplein Fabriek
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Fabrieksstraat+1,+6024+RJ+Budel-Dorplein

Kasteelpark Cranendonck
Locatie: nabij Soerendonk
Openingstijden: jaarrond toegankelijk
Entree: gratis
Parkeren: bij ingang aan Cranendoncklaan
OV: bushalte Soerendonk Dorp
Google Maps

Fiets- en wandelroutes
Cranendonck ligt aan het fietsknooppuntennetwerk van Brabant. Aanbevolen routes zijn het Grenspad Hamont–Budel, het Zinkroutepad langs industrieel erfgoed, en de Kastelenroute richting Leenderbos en Weerterbos. Wandelaars kunnen het Dorpleinpad volgen, een rondwandeling van 8 km langs fabrieksgebouwen, natuur en historische woningen.

Culinaire adressen
Aanbevolen eetgelegenheden zijn De Scheuter in Budel, met streekgerechten en seizoensmenu’s, en Herberg De Baronie in Gastel, gevestigd in een voormalige boerderij. In Maarheeze ligt De Dorpsherberg, bekend om zijn terras en lunchkaart. Voor bierliefhebbers is een bezoek aan Brouwerij De Toekomst in Budel een aanrader.

Lokale tips en weetjes

  • In Budel-Dorplein zijn de oorspronkelijke arbeiderswoningen nog grotendeels intact en worden bewoond.
  • Het Cranendonckbos is een stiltegebied met dassen, reeën en bijzondere flora.
  • De Achelse Kluis, net over de grens in België, is per fiets bereikbaar en biedt abdijbier en een bosrijke omgeving.
  • In Maarheeze ligt een klein openluchtzwembad dat in de zomermaanden geopend is voor recreatie.
  • In Gastel zijn diverse historische boerderijen te zien langs de oude dorpslinten.

Bronnen

Plaats een reactie