Plaatsen > Mesch
Mesch is een dorp in de gemeente Eijsden, provincie Limburg. In 2002 stonden er in Mesch 131 huizen met 390 inwoners.
Mesch ligt aan de Voer, ten oosten van Eijsden. In het zuiden en oosten grenst Mesch aan België. Mesch is het meest zuidelijk gelegen dorp van Nederland. Op een steenworp afstand (enkele honderden meters noordelijker gelegen, streekbreed gezien) volgen Noorbeek, Slenaken en Vaals. De meest zuidelijk gelegen buurtschap is Klein Kuttingen (Ten zuiden van Epen), de meest zuidelijk gelegen stad is Maastricht.
Bijzonder is dat, door de ligging van Mesch tegen de grens met (deels Franstalig) België, de kinderen er op de lagere school al les krijgen in de Franse taal.
In de 9e eeuw stond in Mesch al een kerkje. De Sint Pancratiuskerk is volgens velen de oudste kerk van Limburg en mogelijk door keizer Karel de Grote voor Akense kanunniken gesticht. Het zou zelfs één van de oudste nog bestaande gebouwen van Nederland kunnen zijn. De huidige kerk vindt zijn oorsprong in een Karolingische veldkapel, gebouwd omstreeks het jaar 800, wat de kolenzandsteen (zichtbaar links naast de ingang) en de visgraatverbanden ons kunnen doen geloven. De hoofdvorm van de gemeenschapsruimte – de elementaire vorm van de zaal – herinnert met de vlakke houten zoldering aan de vroegste geschiedenis.
De tijd stond evenwel niet stil: in de 15e eeuw trok men een nieuw gotisch koor op en in de laatste jaren van de 19e eeuw was een verlenging van het schip in westelijke richting voltooid. Toen werd ook een nieuwe toren, na instorting van de oude, gebouwd. In 1969 werd het geheel door ir. Satijn gerestaureerd. Binnen vinden we de houten reliekhouder in de vorm van patroon Sint Pancratius, als ridder met een opening in de borst, uit de 17e eeuw.
Pancratius, de patroonheilige, stierf op veertienjarige leeftijd als martelaar. Hij wordt aangeroepen als beschermer tegen kinderziektes. De jaarlijks terugkerende en drukbezochte kinderzegening is daar een uiting van. Al in de 19e eeuw trokken pelgrims uit het Belgische grensgebied en de omgeving van Mesch naar de kerk om Pancratius hulp in te roepen tegen kinderziektes, eczeem, huiduitslag en jicht. De bedevaart heeft zich op kleine schaal tot op heden gehandhaafd. In de kerk staat een houten beeld van Sint Pancratius met daarin, zichtbaar achter glas, een relikwie.
Bij de kerk staat een monument ter ere van Sint Pancratius die samen met Servatius en Bonifatius de drie IJsheiligen vormt. Hun naamdag wordt gevierd op 12, 13 en 14 mei. Volgens de volksweerkunde is het dan koud en guur weer.
Het oorlogsmonument aan de Grijzegraaf illustreert dat op 12 september 1944 de eerste bevrijders (Amerikanen) hier Nederland binnenkwamen. Zij behoorden tot de Old Hickory Divisie. Een onderdeel daarvan was het 113e Cavalerie-eskadron, bijgenaamd Red Horse. In 1994 is ter gelegenheid van de vijftigjarige bevrijding, een nieuw aangelegde straat hiernaar genoemd: de Red Horsestraat.
De Meschermolen (Meschermolen 1), een graanmolen die door het water van de Voer wordt aangedreven, is al bekend in de 17e eeuw, maar moet veel ouder zijn. De grote hoeve is een van de mooiste voorbeelden van een typisch Limburgse boerderij. De molen was altijd in particulier bezit en dat is hij nog steeds. De molen wordt sinds 1920 bewoond door de familie Lippertz. Sinds 1965 wordt er in de Meschermolen niet meer gemalen. Oorspronkelijk werd er kalamijn (zinkerts) en graan gemalen. De molen en het gehele boerderijcomplex zijn eind jaren negentig ingrijpend gerestaureerd. Het maalwerk is sinds de restauratie weer bedrijfsvaardig (alleen op verzoek wordt er nog gedraaid).
De huidige Laathof (Langstraat 3) dateert uit 1721 en behoorde tot het Mariënstift in Aken. Jaarlijks moesten de laten, de halfvrije burgers, hun cijnzen betalen aan de Laathof. De oorsprong van deze Laathof gaat zeker terug tot vóór 1450. De administratie en de rechtspraak in de vrije rijksheerlijkheid Mesch vonden ook plaats in de Laathof. Op de hardstenen latei boven de ingang staat een Latijnse tekst. In het Nederlands vertaald luidt deze als volgt: Schep mij een zuiver en rein hart en vernieuw mijn kunde.
Met name bij het boerderijtje op de Stenenberg (bij de Steenbergweg) zijn veel opnamen gemaakt voor de televisieserie Dagboek van een herdershond.
Ten oosten van Eijsden en ten noordwesten van Mesch werd in 2003 een nieuw bos met een grote variatie aan bomen en struiken aangelegd: het Mescher Plukbos. Dit bos (ca. 7 ha groot) is het tastbare resultaat van een samenwerkingsverband tussen onder meer de gemeente Eijsden en Het Limburgs Landschap, waarbij het enkele jaren geleden door de provincie Limburg ingezette beleid om meer bos in de provincie te krijgen mede wordt uitgevoerd. De naam is afgeleid van het naburige dorpje Mesch en de functie die het bos zou kunnen vervullen. Bezoekers kunnen namelijk de aanwezige bosvruchten in het oogstseizoen plukken. Karakteristieke soorten van het bos zijn onder meer beuk, haagbeuk, zomereik en walnoot.