Aalburg, Noord-Brabant

Laatste update 13/09/2025 door Redactie

Aalburg ligt in de provincie Noord-Brabant, in het Land van Heusden en Altena, aan de rivieren Bergsche Maas en Afgedamde Maas. Het gebied omvat zeven kerkdorpen: Babyloniënbroek, Drongelen, Eethen, Genderen, Meeuwen, Veen en Wijk en Aalburg, plus het buurtschap De Hill. Sinds 2019 maakt het voormalige gemeentelijke gebied van Aalburg deel uit van de gemeente Altena; daarvoor was het een zelfstandige gemeente binnen het Land van Heusden en Altena. Dijken, uiterwaarden en waterlopen bepalen hier het verstilde, agrarische landschap; de dorpen liggen verspreid langs de Maasdijk en over het rivierenplateau.

Naam en herkomst

De naam Aalburg komt voor het eerst voor als “Alburch” (889). De tweede naamhelft duidt op een ‘burcht’ of versterkte plaats; de eerste naamhelft kan verwijzen naar een (nu verdwenen) waternaam of een persoonsnaam. Een eenduidige etymologie is niet bewezen, maar de betekenis ‘burcht/versterking bij water’ ligt voor de hand in dit rivierengebied.

Geschiedenis Aalburg

Al heel vroeg worden de dorpen in en rond Aalburg in bronnen genoemd. Eethen en Meeuwen verschijnen al in 850 als “Atina” en “Medua”; “Alburch” (889) is een vroege vermelding van Aalburg. Genderen wordt in de late 11e eeuw genoemd. Voor Veen is “Gerardus de Veno” (1108) de oudste bekende vermelding. “Villa quae vocatur Babilonia” (1131) verwijst naar Babyloniënbroek. Wijk staat in 1135 in de boeken, Drongelen in 1270 en De Hill in 1501.

Archeologische vondsten tonen bewoning vanaf de prehistorie tot en met de late middeleeuwen. In Genderen is de Hoge Woerd een bekende vindplaats; hier deed de Heusdense predikant Carel Willem Pape in de 19e eeuw pionierend onderzoek naar onder meer een mogelijk Romeins‑Bataafse begraafplaats. Prehistorische vondsten kwamen onder meer van de Biesheuvel in Eethen, de Dode Steeg, Het Geer en d’Ulven in Genderen, en uit Hagoort en Wijk. Romeinse vondsten zijn gemeld uit onder meer het Dorpsbos, de Dode Steeg, Poortkamp, Polstraat, Kraaijeveld, De Spij, Stenen Kamer en Armenland in Aalburg, en eveneens uit Drongelen en de Spie in Eethen. Het mozaïek van oeverwallen en stroomruggen maakte dit gebied langdurig aantrekkelijk om te wonen en te werken.

De omgeving van het kleine Aalburgse kerkje spreekt tot de verbeelding. In de Maas nabij Aalburg werd een Vikingzwaard opgebaggerd. Een oude overlevering vertelt over een heidense tempel als voorganger van de kerk; archeologisch onderzoek na oorlogsschade in de Tweede Wereldoorlog vond daar geen aanwijzingen voor. Wel kwamen de funderingen tevoorschijn van een tufstenen kerkje op basalt, met mortel vermengd met Romeins dakpanpuin. Op één fragment stond het stempel “LEGIMANT”, doorgaans gelezen als een verwijzing naar het 3e‑eeuwse eretitelgebruik van het Legio I Minervia (“Antoniniana”); dat illustreert vooral de aanwezigheid van Romeins bouwmateriaal in latere bouwwerken, niet per se een legerpost ter plekke.

Historisch‑geografisch hoort vrijwel het hele gebied van het oude Aalburg (behalve De Hill) bij het Land van Heusden. Een markante grensmarkering staat op de Maasdijk tussen Veen en Andel (gemeente Altena): de banpalen van de oude waterschappen “De Hoge Maasdijk van Stad en Land van Heusden” en het “Oudland van Altena”. Over de Zoutendijk loopt deze grens verder richting Babyloniënbroek, Eethen en Meeuwen.

Toeristische wetenswaardigheden Aalburg

Rivieren, dijken en vergezichten

  • Hoogtepunt: De dijken langs de Bergsche Maas en Afgedamde Maas bieden wijdse uitzichten op uiterwaarden, met kans op runderen en watervogels.
  • Tip: Fiets een ronde Wijk en Aalburg – Veen – Babyloniënbroek – Meeuwen en terug over de Maasdijk; start vroeg bij warm weer.
  • Tip: Neem (zomers) het veerpontje Veen–Aalst over de Afgedamde Maas voor een korte oversteek naar Gelderland en een andere blik op Altena.

Dorpen met karakter

  • Wijk en Aalburg: Langgerekt dijkdorp met kerken en karakteristieke lintbebouwing.
  • Veen: Bekend dijklint met zicht op de Afgedamde Maas; ideaal startpunt voor een avondwandeling.
  • Genderen, Eethen, Meeuwen, Drongelen en Babyloniënbroek: Kleinschalige kernen met boerenerven en oude kerkjes die de historie van het Land van Heusden en Altena ademen.
  • Tip: Bezoek op zaterdagen de kerken in Wijk en Aalburg of Eethen; vaak is de toren of het interieur te bekijken tijdens openstellingen of concerten.

Historische sporen Aalburg

  • Aalburgse kerkje: Bezoek de kerkplaats en lees de panelen over de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog.
  • Banpalen op de Maasdijk: Tussen Veen en Andel markeren historische palen oude waterschapsgrenzen; mooi fotopunt bij laagstaande zon.
  • Tip: Loop een ‘microtoponiemen‑ommetje’: combineer Dode Steeg, Het Geer en d’Ulven bij Genderen of zoek de veldnamen rond Armenland en Stenen Kamer bij Aalburg; neem een topokaart of GPX mee.

Natuur en buiten zijn

  • Uiterwaarden en oeverwallen: In voorjaar en najaar rijk aan trekvogels; kijkplekken langs de Bergsche Maas bij Veen en bij de bochten nabij Drongelen.
  • Tip: Bij hoogwater zijn sommige struinpaden drassig; kies dan voor de hogere Zoutendijk en de Maasdijk‑routes.

Praktisch en overnachten

  • Overnachten: In en rond Wijk en Aalburg, Veen, Genderen en Meeuwen vindt u B&B’s, campings en kleinschalige hotels.
  • Tip: Reserveer in zomermaanden tijdig en controleer bereikbaarheid bij dijkwerkzaamheden of hoogwateromleidingen.
  • Eten en drinken: Dorpscafés en eetcafés vindt u vooral in Wijk en Aalburg en Veen; voor een groter aanbod kunt u uitwijken naar Andel en Woudrichem.

Bronnen

Plaats een reactie