Buitenpost, Friesland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

Buitenpost ligt in het noordwesten van de Friese gemeente Achtkarspelen, tegen de grens met de provincie Groningen, en maakt deel uit van de streek Noord-Friesland. Direct ten zuiden ligt het dorp Augustinusga, in het westen Surhuizum en Surhuisterveen, ten noorden het buurdorp Opeinde en in het oosten de plaats De Westereen. De gemeente Achtkarspelen omvat daarnaast kernen als Damwâld, Achlum, Kootstertille, Ee, Engwierum, Kollum, Oentsjerk, Niehove en Twijzel, waardoor het landschap afwisselend is: van rijke weidepolders tot esdorpen en beboste terpgebieden. Buitenpost fungeert als regionaal knooppunt dankzij het NS-station, lokale voorzieningen en de unieke collectie van De Kruidhof.

Verklaring van de naam

De naam Buitenpost stamt uit de middeleeuwen en betekent letterlijk ‘buiten de hoofdpost’, waarbij ‘post’ verwees naar een tol- of postenhuis nabij een knooppunt van wegen. De aanduiding ‘buiten’ maakte duidelijk dat dit dorp net voorbij het tolstation lag. De oudste vermelding dateert uit de dertiende eeuw als “Uchtenpost”, een term die in de loop der eeuwen via vormen als “Butenpost” evolueerde naar het huidige Buitenpost. De naam weerspiegelt het strategische belang van de nederzetting als uitvalsbasis voor reizigers en handelaren in Noord- en Oost-Nederland.

Geschiedenis

Al in de elfde eeuw bestond er op de plek van Buitenpost een nederzetting, waarvan archeologische vondsten van aardewerk en paalkuilen getuigen. In de veertiende eeuw groeide Buitenpost uit tot een belangrijk agrarisch centrum dankzij vruchtbare kleigrond en de ligging aan oude handelsroutes naar Dokkum en Leeuwwarden. Rond 1500 kreeg het dorp zijn eerste houtgedekte kerk, gewijd aan Sint-Vitus, later vervangen door een stenen gebouw.

In de negentiende eeuw maakte de komst van de spoorlijn Leeuwarden–Groningen en de opening van Station Buitenpost (1866) een snelle ontwikkeling mogelijk. Handel in turf, landbouwproducten en later zuivel trok ondernemers en bewoners aan, wat leidde tot de bouw van winkels, scholen en het raadhuis van de gemeente Achtkarspelen. Na de herindeling van 1984 werd Buitenpost de officiële bestuurszetel, met het moderne gemeentehuis aan de Schoolstraat als centrum van lokale overheid en dienstverlening.

De grondslag voor De Kruidhof in Buitenpost werd begin twintigste eeuw gelegd, maar pas in 1980 opende deze botanische tuin officieel haar poorten. Daarmee werd Buitenpost het thuis van de grootste kruidentuin van Nederland. In 1999 verrijkte de opening van het IJstijdenmuseum het erfgoedaanbod, met een collectie zwerfstenen en fossielen die de ontstaansgeschiedenis van Friesland tot leven brengt. Zo kun je in één dorp eeuwen landbouwstadium, de industrialisatie en de geologische geschiedenis van de regio volgen.

Toeristische wetenswaardigheden

Wie Buitenpost bezoekt, ontdekt een onverwachte schat aan groen erfgoed, archeologie en lokale tradities. De Kruidhof is onbetwist de blikvanger. Op ruim drie hectare vindt u meer dan tweeduizend kruiden, geneeskrachtige planten en siergewassen, verdeeld over zestien thematuinen. In de Culinair Kruidenhof worden gerechten bereid op basis van local-foraged ingredients, in de Historische Kruidenhof zijn planten uit de Romeinse en middeleeuwse keuken te zien, en in de Heemtuin staat flora typisch voor Friesland.

Adres: Schoolstraat 29b, 9285 BG Buitenpost
Openingstijden: dagelijks van 09:30 tot 17:00 uur (april t/m oktober); 10:00–16:00 uur (november t/m maart)
Entree: €8,50 voor volwassenen, €4,50 voor kinderen 6–12 jaar, gratis tot 6 jaar
Parkeren: ruime gratis parkeerterreinen nabij de ingang
OV-bereikbaarheid: NS-station Buitenpost op 400 meter, bereikbaar per trein op de lijn Leeuwarden–Groningen
Google Maps

In het IJstijdenmuseum, gehuisvest in een paviljoen naast de Kruidhof, ziet u tientallen zwerfstenen, fossielen en mineralen, waaronder rode refsundgraniet, prehniet amandel en kwartsdioriet. De collectie van steenonderzoeker Hendrik Heidstra uit Veenwouden vormt hiervan de basis. U leert hoe de laatste twee ijstijden (240.000–120.000 jaar geleden en 2,5–0,01 miljoen jaar geleden) het Friese landschap vormden. Met vitrines, foto’s en artefacten krijgt u een beeld van menselijk gebruik van deze stenen in dijkbouw, gebruiksvoorwerpen en monumenten.

Adres: Schoolstraat 29b, 9285 BG Buitenpost (tegelijk met De Kruidhof)
Openingstijden: dezelfde als de kruidentuin
Entree: inbegrepen bij De Kruidhof-kaartje
Parkeren en OV: zie De Kruidhof

Voor wandelliefhebbers biedt de Treurpaad een route van circa 8 kilometer door esdorpenland, langs kerkwegels, draaischouwen en houtwallen. Onderweg passeert u traditionele Fryske houtwallen, vogelrijke greppels en de karakteristieke Wierstruan-tuin in het voormalige ambtsven van Achtkarspelen.

Fietsers kunnen op het Fietsknooppuntennetwerk Noord-Friesland eenvoudig een lus maken van Buitenpost via Surhuizum, Augustinusga, de voormalige terp van Ee en terug langs de rivier de Trekvaarte. De afwisselende klei- en zandgronden, in combinatie met oude boerderijen en rietkragen, geven een beeld van een agrarisch verleden dat nog springlevend is.

Feitelijke lokale tips en weetjes

  1. Iedere eerste zondag van mei opent De Kruidhof de poorten voor het Voorjaarspodium, met gratis workshops wilde kruidensalades en demonstraties in het Historisch Kruidenhof.
  2. Vogelonderzoekers van Sovon Vogelonderzoek Nederland organiseren in juni excursies naar de rietlanden bij Vredeburg, waar met name purperreigers, roerdompen en blauwborsten broeden.
  3. IJsclub “De Postroai” op de ijsbaan naast het station organiseert bij natuurijs een Schaatsbaanwedstrijd, waarbij in februari de baan soms ruim honderd schaatsliefhebbers trekt.
  4. Tijdens de jaarlijkse Boerenmaand in september zijn agrarische bedrijven in Buitenpost te bezoeken voor oogstfeesten, demonstraties melkrobots en kaasproeverijen.
  5. In de kerstperiode verlicht Dorpsbelang Buitenpost de Schoolstraat met authentieke Friese kerstwagens en sfeervolle wandeltentoonstellingen.

Bronnen

Plaats een reactie