Gulpen, Limburg

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het zuidelijke deel van de provincie Limburg, tussen Maastricht, Valkenburg, Vaals en Heerlen, ligt het karakteristieke dorp Gulpen. Samen met omliggende dorpen en buurtschappen zoals Wittem, Eys, Mechelen, Slenaken, Partij, Ingber, Pesaken, Billinghuizen, Waterop en Landsrade vormt Gulpen de gemeente Gulpen-Wittem. Deze gemeente ligt in het glooiende landschap van het Zuid-Limburgse heuvelland, waar beekdalen, hellingbossen en plateaus elkaar afwisselen. Gulpen is een geliefde bestemming voor wandelaars, fietsers en liefhebbers van cultuurhistorie.

Verklaring van de naam Gulpen

De naam Gulpen is afgeleid van de rivier de Gulp, een zijtak van de Geul. De oorsprong ligt in het Germaanse “Gulja-apa”, wat “geul-rivier” betekent. De nederzetting ontstond aan de oevers van deze beek en groeide uit tot een belangrijk knooppunt in het Limburgse heuvelland.

Geschiedenis

Gulpen behoort tot de oudste nederzettingen van Zuid-Limburg. Archeologische vondsten wijzen op bewoning vóór het begin van onze jaartelling. In de Romeinse tijd lag Gulpen aan het kruispunt van de heirbanen Maastricht–Aken en Luik–Heerlen, wat het tot een belangrijke doorgangsplaats maakte. Restanten van een Romeins heiligdom bevestigen deze vroege bewoning.

In de middeleeuwen werd bij een doorwaadbare plaats in de Geul een motte gebouwd, die later uitgroeide tot Kasteel Neubourg. Dit kasteel, gelegen aan het Riehagervoetpad, werd na 1288 gebouwd op oudere fundamenten. In 1301 was er al sprake van een versterkte burcht, strategisch gelegen bij de samenvloeiing van vier riviertjes. Het huidige gebouw stamt grotendeels uit de 17e eeuw en is omgeven door grachten, nederhoven en een park. Het interieur is niet toegankelijk voor publiek.

Tot 1998 was Gulpen een zelfstandige gemeente. Sindsdien maakt het deel uit van de fusiegemeente Gulpen-Wittem, die naast Gulpen ook dorpen als Wittem, Mechelen, Eys, Slenaken, Partij, Epen, Nijswiller en Reijmerstok omvat.

Toeristische wetenswaardigheden Gulpen

Gulpen biedt een rijke mix van erfgoed, natuur en recreatie. Het dorp is goed bereikbaar via de N278 en heeft een regionaal busstation op het voormalige tramemplacement. De omgeving nodigt uit tot wandelen, fietsen en het ontdekken van lokale cultuur.

Religieus erfgoed

De St. Petruskerk in Gulpen is gebouwd in neo-romaanse stijl en dateert uit 1924–1925. De kerk is opgetrokken uit natuursteen en heeft twee markante torens. Op het oude kerkhof staat een torenrestant met zadeldak en steunbeer, waarvan delen vermoedelijk uit de 11e eeuw stammen. In 1966 kreeg de hervormde gemeente een nieuwe kerk, die zich ontwikkelde tot toeristenkerk met vakantiepastoraat.

Op de Gulperberg staat sinds 1935 een Mariamonument, dat uitgroeide tot een provinciaal mariaal oord. De berg is al sinds 1834 een religieuze trekpleister, toen hier een missiekruis werd opgericht. De slotpreek van de eerste volksmissie trok destijds 7.000 bezoekers.

Historische gebouwen en kastelen

Aan de Molenweg staat een vakwerkhuis uit de 18e eeuw, ooit eigendom van de laatste gravin van Kasteel Neubourg. In Billinghuizen ligt Hoeve Groenendaal, een monumentale boerderij met historische elementen. In Waterop bevindt zich het landhuis Huize Karsveld, een 18e-eeuws gebouw met mergelstenen gevel en trapgevel. In Pesaken staat Hoeve De Wachtendonck, een statige boerderij met elementen uit de 15e eeuw. In Ingber is de Kapel van Onze Lieve Vrouw van Fatima te vinden, gebouwd in 1949 uit dankbaarheid voor het gespaard blijven van oorlogsgeweld.

Neubourgermolen

In 1712 werd in Gulpen de Neubourgermolen / Molen Roex gebouwd, oorspronkelijk als papiermolen met twee waterraderen. Na een brand in 1905 werd een turbine geplaatst, die in 1985–1986 werd vervangen door een nieuw waterrad met een diameter van 7,14 meter. Dit middenslagrad wordt aangedreven door de rivier de Gulp en reguleert de waterstroom via een stuw met vispassage. Tegenwoordig is in de molen een pannenkoekenrestaurant gevestigd.
Adres: Molenweg 2a, 6271 NJ Gulpen
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Molenweg+6,+6271+NJ+Gulpen

Natuur en fauna

Langs de Geul en de Gulp zijn steile oeverwanden te vinden waar ijsvogels nestelen. Hier worden ook kwikstaarten, aalscholvers en grote gele kwikstaarten waargenomen.

Lokale weetjes

  1. De tramverbinding tussen Maastricht en Vaals liep ooit over een 600 meter lange brug bij Gulpen, die na 1945 werd afgebroken.
  2. Het voormalige tramemplacement is nu het centrale busstation van Gulpen.
  3. De naam Neubourg is een Franse vertaling van het oorspronkelijke “Nuwenberghe”, verwijzend naar een versterkte burcht uit de 14e eeuw.

Wandelroutes en markten

Gulpen ligt aan diverse wandelnetwerken door het Limburgse heuvelland. Vanuit het centrum zijn routes te volgen richting de Gulperberg, Wittem, Eys en het Gulpdal. De omgeving biedt panoramische uitzichten, holle wegen en hellingbossen. De weekmarkt van Gulpen vindt plaats op woensdag op het marktplein, met aanbod van streekproducten en ambachtelijke waren.

Bronnen

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *