Menaldumadeel, Friesland

Laatste update 02/10/2025 door Redactie

Menaldumadeel ligt in het westen van Friesland, in een streek die vroeger bekendstond als Westergo. Het landschap bestaat uit groene weilanden, oude terpen en karakteristieke dorpen. In de omgeving liggen onder andere Franeker (9 km), Leeuwarden (11 km), Menaam (2 km), Dronrijp (4 km), Marssum (3 km), Berlikum (5 km), Beetgum (3 km) en Deinum (6 km). Deze regio is goed bereikbaar via de A31 en N384 en biedt rust, ruimte en cultuurhistorie.

Verklaring van de naam Menaldumadeel

De naam Menaldumadeel verwijst naar het dorp Menaldum, dat centraal ligt in het voormalige gemeentelijke gebied. Het achtervoegsel “-adeel” komt van het Friese “a-deel”, wat duidt op een bestuurlijke eenheid binnen een grietenij. De naam betekent dus letterlijk “het deel van Menaldum”.

Geschiedenis

De geschiedenis van Menaldumadeel begint bij de terpen, kunstmatige woonheuvels die al vóór de jaartelling werden opgeworpen. Deze verhogingen boden bescherming tegen het water, lang voordat zeedijken bestonden. In de middeleeuwen ontstonden hier dorpen en kloosters, waaronder het klooster van Franjum bij Marssum, dat rond 1270 werd verlaten door de nonnen van de orde van Sint Benediktus.

In 1256 stichtte pastor Wibrandus fan Aningum een klooster ten westen van Berlikum, dat later werd opgeheven tijdens de Reformatie in 1580. In datzelfde jaar verdwenen ook andere kloosters in de regio.

De bestuurlijke vorming van Menaldumadeel als zelfstandige grietenij vond plaats tussen 1354 en 1401. Voor die tijd viel het gebied onder het district Franekere. De grietenij werd bestuurd door een grietman, een bestuurder uit de adelstand. Tussen 1729 en 1858 bekleedden leden van de familie Thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg dit ambt. Hun woonhuis, Groot Terhorne in Beetgum, werd in 1879 afgebroken. Alleen Heringa State, ook bekend als het Poptaslot in Marssum, is behouden gebleven.

Na de Franse bezetting in 1795 werd het bestuur hervormd. In 1802 werd Menaldumadeel onderdeel van het elfde drostambt van Friesland. In 1812 werd het gebied tijdelijk opgesplitst in vier mairieën: Berlikum, Dronrijp, Marssum en Menaldum. Vanaf 1816 werd het weer één grietenij. Met de Gemeentewet van 1851 veranderden de bestuursfuncties in burgemeester, wethouders en gemeenteraad.

Het voormalige gemeentehuis, ook wel het Grietenijhuis, werd gebouwd tussen 1841 en 1843 door architect Romein. Bovenaan het pand staat het wapen van Menaldumadeel in goud, grijs, geel en blauw.

Toeristische wetenswaardigheden Menaldumadeel

Menaldumadeel biedt een mix van erfgoed, natuur en wandelroutes. De dorpen in het gebied hebben elk hun eigen karakter en zijn omringd door een open landschap.

Historische gebouwen en states

Het meest opvallende monument is het Poptaslot in Marssum, een goed bewaard gebleven stins uit de zestiende eeuw. Het slot is ingericht als museum en toont het leven van de Friese adel.
Adres: Slotleane 1, 9034 HD Marssum
Openingstijden: Juli en augustus, maandag t/m zaterdag 11:00–16:00 (ieder uur een rondleiding)
Entree: €6,- volwassenen, kinderen gratis
Parkeren: Gratis bij het slot
OV: Buslijn 71 vanaf Leeuwarden
Google Maps: Slotleane 1, Marssum

Natuur en landschap

Hier worden vogels gespot zoals de grutto, tureluur, kemphaan, kolgans en grote zilverreiger. De weilanden en sloten bieden een thuis aan weidevogels en kleine zoogdieren. In het voorjaar bloeien appel-, peren- en kersenbomen. In de herfst zijn er paddenstoelen te vinden in de terpgebieden.

Wandelroutes

Vanuit Menaldum, Berlikum en Dronrijp starten diverse routes. Een populaire wandeling is de “Terpenroute”, die langs oude woonheuvels en dorpskernen voert. Deze route is opgenomen op allewandelroutes.nl en start vanuit Dronrijp, op 4 km afstand van Menaldum.

Gemeente Menaldumadeel en dorpskernen

De voormalige gemeente Menaldumadeel omvatte de volgende dorpen:

  • Beetgum
  • Beetgumermolen
  • Berlikum
  • Blessum
  • Boksum
  • Deinum
  • Dronrijp
  • Engelum
  • Marssum
  • Menaldum
  • Ritsumazijl
  • Schingen
  • Slappeterp
  • Wier

Deze dorpen liggen in het westen van Friesland en vormen samen een streek met een rijke geschiedenis en een gevarieerd landschap.

Bronnen

Plaats een reactie