Laatste update 02/09/2025 door Redactie

Stadskanaal is een gemeente in de provincie Groningen, gelegen in Zuidoost‑Groningen aan de grens met Drenthe. De naam verwijst ook naar het gelijknamige veenkoloniale kanaal van circa 30 kilometer lang dat dwars door de gemeente loopt. De oppervlakte van de gemeente bedraagt ongeveer 120 km² en er wonen ruim 33.000 inwoners. Stadskanaal is goed bereikbaar via regionale wegen en vormt een belangrijk knooppunt in de regio.

De gemeente omvat de kernen Stadskanaal, Alteveer, Barlage, Blekslage, Braamberg, Ceresdorp, Höchte, Holte, Horsten, Kopstukken, Mussel, Musselkanaal, Onstwedde, Oomsberg, Smeerling, Sterenborg, Ter Mussel, Ter Wupping, Veenhuizen, Vledderhuizen, Vledderveen, Vosseberg en Wessinghuizen.

Verklaring van de naam

De naam Stadskanaal betekent letterlijk ‘kanaal van de stad’ en verwijst naar het kanaal dat door de stad Groningen is aangelegd om veen te ontginnen en af te voeren. Dit kanaal ligt geheel op grondgebied dat eigendom was van de stad Groningen, vandaar de naam.

Geschiedenis

De gemeente droeg tot 1969 de naam Onstwedde. De stichtingsdatum van de plaats Stadskanaal wordt officieel vastgesteld op 11 februari 1765, toen de burgemeesters van Groningen besloten het kanaal te laten graven om Drentse boeren de mogelijkheid te geven turf af te voeren. Vanaf 1763 kocht de stad veenstroken op, en in de jaren daarna werden wijken en het kanaal ingelegd op 335 meter vanaf de Semslinie.

Toen het omringende veen was afgegraven en omgezet in landbouwgrond, werd dit verpacht. De eerste bewoners kwamen pas in 1787, toen er twaalf huisjes werden gebouwd door de gemeente Groningen. In 1816 werd de eerste school gesticht.

De economie was lange tijd gebaseerd op de verwerking van agrarische producten zoals strokarton en aardappelmeel. In de 20e eeuw is de industrie gevarieerder geworden, met elektrotechnische productie, betonwaren, machines, meubels, voedingsmiddelen, grafische industrie en bouwsector. Tegenwoordig vervult Stadskanaal een streekfunctie op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en cultuur, met voorzieningen als een ziekenhuis, medisch dienstencentrum, muziekschool, bibliotheek en het Streekhistorisch Centrum.

In het gebied bevinden zich ook staatsnatuurreservaten zoals Tichelberg, Smeerling en Molenberg.

Toeristische wetenswaardigheden

Museum Musica

In een voormalig kerkje aan de Scheepswerfkade heeft verzamelaar Jan Norder een bijzondere collectie muzikale nostalgie ingericht. Bezoekers vinden er werkende harmoniums, pianola’s, speeldozen, draaiorgels, oude radio’s en televisies, grammofoons en diverse historische gebruiksvoorwerpen. Het museum is kleinschalig maar zeer karakteristiek en geeft een levendig beeld van muziek‑ en techniekgeschiedenis.

Natuur en wandelen

De natuurreservaten Tichelberg, Smeerling en Molenberg bieden rust, wandelpaden en een rijkdom aan flora en fauna. Vooral Smeerling is geliefd om de historische boerderijen en het kleinschalige essenlandschap. Tichelberg staat bekend om zijn heide en zandverstuivingen, terwijl Molenberg een uitkijkpunt en gevarieerd bosgebied biedt.

Cultuur en historie

Het Streekhistorisch Centrum in Stadskanaal vertelt de geschiedenis van de veenkoloniën, de kanaalbouw, turfwinning en dorpsontwikkeling. Ook worden er exposities en themadagen georganiseerd.

Winkelen en horeca

In het centrum van Stadskanaal is een divers winkelaanbod met cafés en restaurants. De wekelijkse markt biedt lokale producten en streekgerechten.

Lokale tips

• Vaar met een kano of fluisterboot een deel van het Stadskanaal en ontdek de historische wijken en bruggetjes vanaf het water.
• Maak een fietsronde via Smeerling en Onstwedde voor een combinatie van natuur, cultuur en streekgastronomie.
• Bezoek het Streekhistorisch Centrum en combineer dit met een wandeling door het centrum van Stadskanaal.
• In de zomer is een tocht langs de natuurgebieden Tichelberg en Molenberg ideaal voor vogelliefhebbers.
• Plan een bezoek aan Museum Musica en neem de tijd om de werkende instrumenten te beluisteren.

Bronnen

• Gemeente Stadskanaal: https://www.stadskanaal.nl
  • Gebruikt voor: bestuurlijke indeling, voorzieningen, inwonertal, kernen en streekfunctie van Stadskanaal.
• Provincie Groningen: https://www.provinciegroningen.nl
  • Gebruikt voor: geografische ligging in Zuidoost‑Groningen, infrastructuur en regionale context.
• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: https://www.cultureelerfgoed.nl
  • Gebruikt voor: historische gegevens over kanaalbouw, turfwinning, monumenten in Smeerling en omgeving.
• Staatsbosbeheer: https://www.staatsbosbeheer.nl
  • Gebruikt voor: informatie over natuurgebieden Tichelberg, Smeerling en Molenberg.
• Waterschap Hunze en Aa’s: https://www.hunzeenaas.nl
  • Gebruikt voor: gegevens over waterbeheer en kanalen in en rond Stadskanaal.