Laatste update 02/09/2025 door Redactie
Stuifzand ligt in het zuidwesten van de provincie Drenthe, direct ten noorden van Hoogeveen. Het buurtschap maakt deel uit van het buitengebied tussen Pesse, Fluitenberg en het beekdal van het Oude Diep. De bereikbaarheid is goed via de A28 en A37, en per spoor via station Hoogeveen aan de lijn Zwolle–Groningen.
Verklaring van de naam
De naam Stuifzand verwijst naar de historische zandverstuivingen aan de rand van de hogere dekzandruggen. Rond de stuifzanden bij Kalenberg en Fluitenberg ontstond bebouwing langs oude paden en veenrandgronden bij het Oude Diep.
Geschiedenis
In vroegere tijden liep vanuit Pesse een weg naar de markegronden (groenland) bij het Oude Diep; die eindigde bij de stuifzanden van Kalenberg en Fluitenberg. Achter het Oude Diep lag een wildernis, behorend tot de marke van Pesse, waar naast boeren ook mensen woonden die liever buiten het dorpsleven bleven. De schapen van Pesse graasden er eeuwenlang. Vanaf het einde van de 18e eeuw werd de heide in kleine stappen ontgonnen. De ontginners waren vooral meiers (kleine pachters) die land huurden van grootgrondbezitters in Pesse en Hoogeveen. Eerst teelden ze boekweit, later ook rogge, haver en vlas. Naast grote schaapskudden hield men enkele koeien, geiten en kippen; de houten boerderijtjes waren klein en eenvoudig.
De oudste boerderijen waren “Stuifzand” en “Zwartschaap” (eind 17e eeuw), gesticht op de vruchtbare gronden langs het Oude Diep door volle boeren. Rond deze erven groeiden buurtschappen. In Zwartschaap stonden in 1860 circa achttien woningen. In het zuidelijk deel lag de buurt De Stadterij (waarschijnlijk genoemd naar één boerderij; “stad” in de betekenis van erf). Andere buurten waren De Sleutel (circa 26 woningen in 1860), De Veldslagen en Siberië. De naam Siberië past bij de reputatie van een barre, arme streek: rond 1900 stonden er meerdere plaggenhutten (snel en ’s nachts gebouwd op marke‑ of pachtgrond; als bij zonsopgang rook uit de schoorsteen kwam, mochten bewoners blijven). Wie niet in het eigen onderhoud kon voorzien, kreeg ondersteuning van de diaconie van de hervormde kerk in Pesse; na overlijden vervielen bezittingen dan aan de kerk.
In de tweede helft van de 19e eeuw groeide de aandacht van de gemeente Ruinen voor het afgelegen gebied; in 1920 kwam een verharde weg die Stuifzand met Pesse en Hoogeveen verbond. Na de Tweede Wereldoorlog trok de industrie in Hoogeveen en de VAM‑fabriek bij Wijster arbeidskrachten aan, waardoor de welvaart toenam. Sinds 1 januari 1998 behoort Stuifzand bestuurlijk tot de gemeente Hoogeveen (correctie en actualisatie).
Toeristische wetenswaardigheden
Landschap en routes
- Beekdal Oude Diep:
Wat je ziet: Meanderend beekdal met graslanden en houtwallen, stille wandel‑ en fietspaden.
Waarom gaan: Landschappelijke overgangen van dekzand naar veen met restanten van de historische ontginning. - Buurtschappen rond Stuifzand:
Wat je ziet: Lintbebouwing en erven in Zwartschaap, De Stadterij, De Sleutel, De Veldslagen en Siberië.
Waarom gaan: Het verhaal van meiers, boekweit en plaggenhutten is in het landschap nog goed te lezen.
Erfgoed en verhalen
- Het kleinste huisje van Drenthe (Secteweg, Stuifzand):
Achtergrond: Bewoond door “Olde Greetie” (Greetie Linde) tot 1984; zij werd bijna honderd en woonde tot haar 98e in het kleine vervenershuisje.
Bijzonder: Oorspronkelijk deels van plaggen, later in steen opgetrokken; het achterhuis bleef het langst uit plaggen bestaan. Het huisje is met gebruik van oude baksteen zo authentiek mogelijk herbouwd en is weer in oude glorie te zien aan de Secteweg. - Historische agrarische erven langs het Oude Diep:
Achtergrond: De erven “Stuifzand” en “Zwartschaap” zijn voorbeelden van vroege stichtingen op vruchtbare zandruggen aan het Oude Diep.
Waarom gaan: Ze markeren de kern van waaruit de buurtschappen zich vormden.
Lokale tips
- Rondje beek en buurtschappen: Start in Stuifzand, volg het Oude Diep richting Pesse, steek door naar Zwartschaap en Fluitenberg, en keer binnendoor terug. Rustig, vlak en vol historie.
- Beste licht voor fotografie: Vroege ochtend levert mooi strijklicht op de erven van Zwartschaap en nevels boven het Oude Diep.
- Kijk‑en‑leeswandeling: Neem een kopie van een oude kaart mee (bijv. via Topotijdreis) en vergelijk onderweg verkavelingen en buurtschappen; extra leuk bij De Stadterij en De Sleutel.
- Praktisch parkeren: Parkeer in de dorpslinten van Stuifzand of bij Hoogeveen aan de noordrand en loop via de Secteweg naar het kleinste huisje.
- Respect voor erfgoed: Veel plekken zijn particulier erf; blijf op paden, laat hekken zoals aangetroffen, en houd honden aangelijnd in het beekdal van het Oude Diep.
Bronnen
- Gemeente Hoogeveen – https://www.hoogeveen.nl
- Gebruikt voor: actuele gemeentelijke indeling (Stuifzand sinds 1998 binnen Hoogeveen), bereikbaarheid, dorpsinformatie en beleid buitengebied.
- Provincie Drenthe – https://www.provincie.drenthe.nl
- Gebruikt voor: regionale context, infrastructuur (A28, A37) en cultuurhistorie van ontginningen en beekdalen in zuidwest‑Drenthe.
- Waterschap Drents Overijsselse Delta – https://www.wdodelta.nl
- Gebruikt voor: waterbeheer en beekherstel in het stroomgebied van het Oude Diep, recreatieve routes langs water en kades.
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – https://www.cultureelerfgoed.nl
- Gebruikt voor: duiding van plaggenhutten, agrarisch erfgoed en historische bebouwingslinten in Drenthe (context Stuifzand, Zwartschaap en omgeving).
- Rijkswaterstaat – https://www.rijkswaterstaat.nl
- Gebruikt voor: informatie over hoofdwegen (A28, A37) en algemene veiligheids‑ en bereikbaarheidsinformatie rond Hoogeveen/Stuifzand.
- Topotijdreis (Kadaster) – https://www.topotijdreis.nl
