Laatste update 01/09/2025 door Redactie
In het westen van de provincie Noord-Brabant, aan het kruispunt van het Hollandsch Diep, het Volkerak en het Haringvliet, ligt de historische vestingstad Willemstad. Deze stad maakt deel uit van de gemeente Moerdijk, die verder bestaat uit plaatsen als Klundert, Zevenbergen, Fijnaart, Standdaarbuiten, Langeweg, Heijningen, Noordhoek, Oudemolen en Zevenbergschen Hoek. De regio vormt een overgangsgebied tussen het Brabantse polderlandschap en de wateren van Zuid-Holland en Zeeland. Dankzij haar ligging aan het water en de nabijheid van de A29 en A59 is Willemstad goed bereikbaar met de auto, terwijl het dichtstbijzijnde treinstation zich in Zevenbergen bevindt.
Verklaring van de naam
De naam Willemstad is een eerbetoon aan Willem van Oranje, die in de 16e eeuw opdracht gaf tot de versterking van het toenmalige dorp Ruigenhil. Door de strategische ligging aan de wateren tussen Holland, Zeeland en Brabant zag Willem het belang van een verdedigbare stad op deze plek. Na de omwalling van het dorp in 1583 kreeg het de naam Willemstad, waarmee het niet alleen een militaire functie kreeg, maar ook een symbolische betekenis als bolwerk van de opstand tegen Spanje.
Geschiedenis
De oorsprong van Willemstad ligt in het middeleeuwse dorp Ruigenhil, dat door zijn ligging aan de waterwegen een belangrijke positie innam. In 1583, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, gaf Willem van Oranje opdracht om het dorp te omringen met wallen en bastions. De vestingbouwkundige Abraham Andries leidde de aanleg van de verdedigingswerken. Na de moord op Willem in 1584 nam zijn zoon Maurits van Nassau de verdere ontwikkeling van de stad op zich. Onder leiding van ingenieur Adriaan Antonisz. van Alkmaar werd Willemstad uitgebouwd tot een voorbeeld van de Oud-Nederlandse vestingbouw.
Maurits gaf de stad privileges en financierde de bouw van een stadhuis en een kerk. Rond de haven verrezen bastions zoals Gelderland en Groningen, die tot op heden bewaard zijn gebleven. In de 17e en 18e eeuw werd de vesting verder versterkt, onder meer met het Kruithuis in bastion Utrecht, dat door Napoleon werd aangelegd. De stad doorstond meerdere belegeringen, waaronder die van de Fransen in 1793, toen een kleine bezetting van 500 man standhield tegen een veel groter leger.
Tot 1795 bleef Willemstad een zelfstandige heerlijkheid onder het huis van Oranje, waarna het werd opgenomen in de Bataafse Republiek. De vesting verloor geleidelijk haar militaire functie, maar het historische stratenplan en de verdedigingswerken zijn tot op heden intact gebleven.
Toeristische wetenswaardigheden
Willemstad is een geliefde bestemming voor bezoekers die houden van geschiedenis, water en gezelligheid. De stad biedt een compact centrum met monumentale panden, een sfeervolle haven en groene wallen die uitnodigen tot wandelen en fietsen.
Bezienswaardigheden:
- Stadhuis Willemstad: Gebouwd in de late 16e eeuw, met een karakteristieke gevel en historische Vierschaar. Adres: Markt 1, 4797 AK Willemstad. Geopend tijdens evenementen en rondleidingen. Google Maps-link
- Kruithuis Bastion Utrecht: Militaire opslagplaats uit de Napoleontische tijd. Alleen te bezoeken tijdens open monumentendagen. Google Maps-link
- Wallentocht: Rondwandeling over de bastions en wallen met uitzicht op het water. Startpunt: Havenplein Willemstad. Gratis toegankelijk.
Lokale tips en weetjes:
- De Koepelkerk, gebouwd in 1607, is een van de eerste protestantse kerken in Nederland met een centraalbouw. Adres: Kerkring 1, Willemstad. Geopend op zaterdag van 10:00–16:00. Entree: gratis.
- In de zomermaanden organiseert Willemstad Klassiek concerten in de open lucht en in de Koepelkerk, met optredens van jonge talenten en gevestigde musici.
- De Gemeentehaven en jachthaven W.V. Willemstad bieden ligplaatsen voor pleziervaartuigen en zijn omringd door cafés en restaurants met terrassen aan het water.
Kunst in de openbare ruimte:
- Beeld van Willem van Oranje op het Marktplein, geplaatst ter ere van de stichter van de stad.
- Vestingkunstproject: Langs de wallen zijn diverse kunstwerken geplaatst die verwijzen naar de militaire geschiedenis, waaronder een abstracte interpretatie van een bastion in cortenstaal.
- Poëzie op gevels: In het centrum zijn gedichten van lokale dichters te lezen op muren en ramen, onderdeel van het project “Willemstad Verwoord”.
Fiets- en wandelroutes:
- Vestingroute Willemstad (4 km): Rondje over de wallen en langs bastions met informatiepanelen.
- Waterliniepad (etappe Willemstad–Klundert): Wandeling langs forten en inundatiegebieden.
- Polderroute Ruigenhil (15 km): Fietstocht door het omliggende agrarische landschap met zicht op dijken en kreken.
Seizoensgebonden activiteiten:
- Vestingdagen Willemstad (juli): Historisch festival met re-enactments, muziek en ambachten.
- Open Monumentendag (september): Toegang tot monumenten zoals het Kruithuis en het stadhuis.
- Winterlicht aan het Water (december): Lichtinstallaties en kerstmarkt rond de haven.
Culinaire adressen:
- Het Wapen van Willemstad: Restaurant met uitzicht op de haven. Adres: Benedenkade 12, Willemstad
- De Rosmolen: Brasserie in een voormalige molen. Adres: Molenstraat 1, Willemstad
- Café Havenzicht: Informele eetgelegenheid met terras. Adres: Havenplein 3, Willemstad
Gemeenten en streken
Willemstad behoort tot de gemeente Moerdijk, gelegen in het noordwesten van Noord-Brabant. De gemeente bestaat uit de volgende plaatsen:
- Willemstad, Klundert, Zevenbergen, Fijnaart, Heijningen
- Standdaarbuiten, Langeweg, Noordhoek, Oudemolen, Zevenbergschen Hoek
De streek kenmerkt zich door een afwisseling van polders, dijken, kreken en vestingwerken. Het gebied maakt deel uit van het Brabantse Delta-gebied, dat historisch van groot belang was voor de waterhuishouding en militaire verdediging van Holland en Zeeland. De combinatie van erfgoed, landschap en waterrecreatie maakt het tot een veelzijdige bestemming.
Bronnen
- Gemeente Moerdijk: Gebruikt voor informatie over gemeentelijke indeling, evenementen en infrastructuur.
- Stichting Menno van Coehoorn: Gebruikt voor gegevens over vestingbouw, bastions en militaire geschiedenis van Willemstad.
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Gebruikt voor informatie over monumenten, restauraties en stadsontwikkeling.
- Waterschap Brabantse Delta: Gebruikt voor gegevens over waterbeheer, kreken en polders in de regio.