Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het zuidoosten van de provincie Limburg, vlakbij de Duitse grens en omringd door plaatsen als Heerlen, Hoensbroek, Amstenrade, Schinveld en Landgraaf, ligt de gemeente Brunssum. Deze stad omvat de woonkernen Brunssum, Treebeek, Rumpen, Kling, Egge en de wijk Emma. De ligging tegenover het Duitse natuurgebied Teverener Heide maakt Brunssum tot een aantrekkelijke uitvalsbasis voor grensoverschrijdende wandel- en fietstochten. Het landschap wordt gekenmerkt door heidevelden, bossen, vijvers en een rijke mijnbouwgeschiedenis.

Verklaring van de naam

De naam Brunssum is vermoedelijk afgeleid van een persoonsnaam, mogelijk ‘Bruno’, gecombineerd met het suffix ‘-sum’, dat duidt op een nederzetting. In oude documenten komt de naam voor als ‘Brunsheim’ of ‘Brunsen’, wat wijst op een Frankische oorsprong. De toevoeging ‘-sum’ komt vaker voor in Zuid-Limburgse plaatsnamen en verwijst naar een bewoonde plek in een open landschap. De naam weerspiegelt dus zowel de historische wortels als de geografische ligging van de stad.

Geschiedenis

Brunssum ontwikkelde zich in de twintigste eeuw tot een belangrijk centrum van de Limburgse steenkolenindustrie. De aanleg van de Staatsmijn Hendrik in Rumpen begon in 1910 en leidde tot een enorme groei van de bevolking en de bouw van nieuwe woonwijken. De mijn werd officieel geopend op 1 januari 1918 en bleef in bedrijf tot 1967. In de wijk Emma bevond zich de Staatsmijn Emma, die actief was van 1913 tot 1973. Beide mijnen bepaalden decennialang het economische en sociale leven in Brunssum.

Om de vele mijnwerkers te huisvesten, werden specifieke buurten gebouwd, zoals Egge, genoemd naar het vrijgezellenhuis De Egge. Dit type huisvesting was bedoeld om ongehuwde mijnwerkers gescheiden te houden van gezinnen, uit zorg voor de zedelijkheid en sociale stabiliteit. Vergelijkbare gebouwen bestonden ook in andere mijnwerkerssteden, zoals De Dem in Hoensbroek en Ons Huis in Heerlen.

De wijk Treebeek, gelegen ten zuidoosten van Amstenrade, werd eveneens gebouwd als mijnwerkersdorp en is tegenwoordig verdeeld in Treebeek-Noord en Treebeek-Zuid. In deze wijk ontstond in de jaren vijftig de Rozenkransparochie, een kerkgemeenschap die voortkwam uit sociale verschillen tussen mijnbeambten en arbeiders. De kerk werd ontworpen door architect Frits Peutz, die ook tekende voor de markante St. Vincentius à Paulo-kerk in Rumpen. Beide kerken zijn gebouwd met oog voor mijnbouwgerelateerde constructieve uitdagingen, zoals verzakkingen en aardverschuivingen.

Sinds 1967 is Brunssum de thuisbasis van het NAVO-hoofdkwartier AFCENT (Allied Forces Central Europe), gevestigd in de gebouwen van de voormalige mijn Hendrik. Door deze internationale aanwezigheid wonen er tegenwoordig mensen uit circa dertig verschillende landen in de stad.

Toeristische wetenswaardigheden

Brunssum biedt een verrassende mix van natuur, erfgoed en recreatie. Een van de grootste trekpleisters is de Brunssummerheide, een uitgestrekt natuurgebied van ruim 2.000 hectare met heidevelden, bossen, zandvlaktes en vennen. Het gebied is onderdeel van het grensoverschrijdende Heidenatuurpark, dat zich uitstrekt tot in Duitsland. In augustus en september kleurt de heide paars, terwijl in de herfst de Amerikaanse eiken het landschap transformeren tot een vuurrode lappendeken.

Het Bezoekerscentrum Brunssummerheide, beheerd door Natuurmonumenten, ligt op een heuvel met uitzicht over het gebied. Hier kun je terecht voor informatie, excursies en kinderactiviteiten zoals schatzoektochten.
Adres: Schaapskooiweg 99, 6414 EL Heerlen
Openingstijden: dagelijks van 10:00 tot 17:00 uur
Entree: gratis
Parkeren: bij het bezoekerscentrum (gratis)
OV: bereikbaar via buslijn 21 vanaf Heerlen
Google Maps

Een unieke attractie in het Schutterspark is het BloteVoetenPark, het grootste blotevoetenpad van de Benelux. De vier kilometer lange route voert je langs modderpoelen, hindernisbanen, een doolhof en een elfenbos.
Adres: Ganzepool 15, 6443 WZ Brunssum
Openingstijden: februari t/m december, woensdag t/m zondag 10:00–18:00 uur; juni t/m augustus dagelijks
Entree: vanaf €7,50
Parkeren: bij P3 Schutterspark (gratis)
OV: buslijn 20 vanaf Brunssum Centrum
Google Maps

In het centrum van Brunssum staat het Bestuurscentrum met carillon, geopend in 1974. Het gebouw aan het Lindeplein huisvest het gemeentebestuur en is het decor van de wekelijkse weekmarkt, die elke zaterdag van 08:00 tot 14:00 uur plaatsvindt.
Adres: Lindeplein 1, 6444 AT Brunssum
Parkeren: gratis rondom het plein
OV: bushalte Brunssum Centrum op 200 meter
Google Maps

Andere bezienswaardigheden zijn:

• De St. Vincentius à Paulo-kerk in Rumpen, een rijksmonument ontworpen door Frits Peutz, met een opvallende betonnen toren en tongewelf.
  Adres: Prins Hendriklaan 380, 6443 AE Brunssum
  Openingstijden: zaterdag 18:00 uur internationale mis
  Google Maps
• De Rozenkranskerk in Treebeek, eveneens van Peutz, gebouwd in 1957. Tegenwoordig niet meer in gebruik als kerk, maar het gebouw is behouden.
  Adres: Komeetstraat 29, 6446 RH Brunssum
  Geen Google Maps-locatiepagina beschikbaar

Lokale tips en weetjes

• In het Schutterspark worden in de zomermaanden rommelmarkten en natuuractiviteiten georganiseerd, waaronder het Paddenstoelenpad en de Reflectortocht.
• In augustus vindt de Boekenmarkt plaats, georganiseerd door de parochies van Brunssum, met tweedehands boeken en lokale lekkernijen.
• De Oranjebraderie op Koningsdag vult de Kerkstraat, Lindeplein en Rumpenerstraat met kraampjes, muziek en een kindervrijmarkt.
• Fietsers kunnen gebruikmaken van het Fietsknooppuntennetwerk Zuid-Limburg, met routes langs de Brunssummerheide, Teverener Heide en het Roode Beekgebied.

Bronnen

• Gemeente Brunssum – Informatie over het bestuurscentrum, weekmarkt, woonwijken en gemeentelijke voorzieningen
• Natuurmonumenten – Bezoekerscentrum Brunssummerheide, excursies, openingstijden en natuurinformatie
• BloteVoetenPark Brunssum – Activiteiten, routebeschrijving, openingstijden en entreeprijzen
• Katholiek Brunssum – Informatie over de St. Vincentius à Paulo-kerk, vieringen en architectuur
• Kerkgebouwen in Limburg – Historische en bouwkundige gegevens over de Rozenkranskerk in Treebeek
• Visit Zuid-Limburg – Toeristische informatie over Brunssum, Schutterspark, evenementen en fietsnetwerk
• OnsBrunssum – Lokale evenementen, markten, braderieën en culturele activiteiten
• Heidenatuurpark – Gegevens over het grensoverschrijdende natuurgebied en verbinding met Brunssummerheide
• Fietsnetwerk Nederland – Routeinformatie en knooppuntennetwerk Zuid-Limburg