Plaatsen > Brunssum

Brunssum is een dorp en gemeente in de provincie Limburg. Het oosten van de gemeente Brunssum grenst aan Duitsland, tegenover het natuurreservaat Teverener Heide bij Grotenrath.

De gemeente Brunssum omvat de woonkernen

• Brunssum,
• Treebeek

Onder het dorp Brunssum valt ook de buurtschap Kling.

Ook voor Brunssum is de mijnbouw belangrijk geweest. De buurt Egge, een oude mijnwerkersbuurt uit de jaren dertig van de 20e eeuw, is genoemd naar het vrijgezellenhuis De Egge, dat zoals in enkele andere ‘mijnwerkerssteden’ (in Hoensbroek: De Dem, in Heerlen: Ons Huis) werd gebouwd om de ongetrouwde mijnwerkers te huisvesten. Indien zij als kostgangers in de gezinnen zouden worden opgenomen, zouden ze namelijk een te grote bedreiging vormen voor de zedelijkheid en de huwelijken: “Vrijgezellen hoorden thuis in gezellenhuizen en niet in de mijnwerkerswoningen, waar zij de vrouwen van de koempels in de verleiding konden brengen.”

Treebeek is een voormalig mijnwerkersdorp zuidoostelijk van Amstenrade, thans verdeeld in de buurten Treebeek-Noord en Treebeek-Zuid (voorheen Treebeek 1 en 2).

Brunssumse Schutterspark
In het Brunssumse Schutterspark ligt het eerste blotevoetenpad van Limburg. Het pad, dat over een lengte van 2 kilometer door een gevarieerd natuurgebied loopt, trakteert de bezoeker op een unieke natuurbeleving. Een blotevoetenpad is een wandelroute die op blote voeten wordt afgelegd. De wandelaar loopt over een smal wandelpaadje dat over verschillende ondergronden voert, bestaande uit zand, modder, water, houtsnippers, grind, knuppelbruggen en andere natuurlijke materialen.
Een wandeling over het blotevoetenpad trakteert de wandelaars op diverse thema’s om de natuurbeleving te verdiepen. Er zijn doe-activiteiten, er is een elfenbosje waarin verhalen worden verteld over bomen in een sprookjesbos-achtige omgeving, en bezoekers komen ook terecht in een labyrint. Uitrusten onderweg kan op een ligweide (met picknickbanken) aan een ‘droomvijver’.  Je bent anderhalf of twee uur onderweg. Het blotevoetenpad is bedoeld voor alle leeftijden.

De wijk Emma is gebouwd op het terrein van de voormalige Staatsmijn Emma (1913-1973).

In Rumpen lag staatsmijn Hendrik. Met de aanleg hiervan is begonnen in 1910. Op 1 januari 1918 is de mijn officieel in gebruik genomen, in 1967 is ze gesloten.

In onze tijd is Brunssum vooral bekend als plaats van het NAVO-hoofdkwartier van de AFCENT (Allied Forces Central Europe), sinds 1967 gevestigd in Brunssum, in gebouwen van de voormalige steenkolenmijn Hendrik (in productie van 1918-1973). Mede als gevolg hiervan wonen er circa 30 nationaliteiten in Brunssum. Veel groen, een prachtig vijverpark en een modern winkelcentrum met passage geven het huidige Brunssum een eigentijdse uitstraling.

Bezienswaardigheden
In 1923 werd architect Peutz verzocht een nieuwe kerk met klooster te bouwen in Rumpen. Hiermee zouden twee houten noodkerken in de nabijheid van de mijnen Emma en Hendrik worden vervangen. De stijl waarin de bouwmeester wenste te werken was door hem zelf te bepalen. Het programma van eisen voor de St. Vincentius à Paulo – zoals de architect hem zelf op zijn tekeningen betitelde – was echter wel strikt gegeven door de opdrachtverlenende pater Vester. Deze verlangde een kerk met tenminste 500 zitplaatsen, een verhoogd, niet te klein priesterkoor, twee zijkapellen, een ruim zangkoor, royale toe- en ingangen met tochtpuien, aangebouwde sacristie en bijsacristie. Van het klooster waren de te bouwen vertrekken gespecificeerd.
Dat het gebouw volgens het Program solide moest zijn, lijkt een gemeenplaats, maar het heeft Peutz erg beziggehouden: beducht voor en op de hoogte van de werking van de aardkorst door mijnbouw hield hij er in zijn ontwerp veel rekening mee (zoals we ook kunnen lezen in zijn bewaard gebleven aantekeningen). De constructie van gewapend beton, de wijze van funderen en het gegeven dat zowel de toren als het koor als de structuur los staan van schip en zijbeuken, zijn hiervan onder andere de resultaten.
In eerste instantie is de van baksteen en beton gebouwde kerk van Rumpen vooral een functioneel gebouw, dat voldoet aan de uiteenlopende gestelde gebruikseisen. Het complex heeft daarbij ook nog esthetische kwaliteiten. Zo werden de kapellen als een laag transept geplaatst tegen de meest westelijke travee van het schip – dus nabij de toren en niet zoals meer gebruikelijk aan de oostzijde. Dit geeft de plattegrond een beetje een vreemd ‘gevoel’ mee, maar ter plekke blijkt dit slim gedaan, omdat het kloosterblok ten zuiden van het koor ermee in balans wordt gebracht. Binnen is het vooral de ruimtewerking van het met een tongewelf gedekte schip en de opmerkelijke arcade die de zijbeuken met dat schip verbindt, waardoor Peutz lof verdient.

De geschiedenis van de Rozenkransparochie (Treebeek) begint in de vroege jaren vijftig van de 20e eeuw. Het idee voor deze kerkgemeenschap, zo wil het verhaal, is geboren uit standsverschillen. Dat de mijnbeambten en mijnwerkers samen kerkten, ging wel, maar liever hadden de beambten hun eigen stek. Daarom bedacht men dat er als aanvulling op de bestaande Barbarakerk een nieuwe kerk moest komen. Het bisdom stemde toe en de Rozenkransparochie startte in 1953 in een houten noodgebouw – overgekocht van de Staatsmijnen voor 250 gulden.
Zo snel mogelijk wilde men gaan bouwen en Frits Peutz werd gevraagd met ontwerpen te komen. Het werd een echte ‘Peutz-kerk’, aansluitend bij de stijl van de mijnbouw met typische kerk-trekjes in de detaillering. Veel mocht dat allemaal alleen niet kosten. De bouwmaterialen zijn nogal experimenteel; steenbergafval vermengd met zaagmeel en klei. Qua warmteisolatie doen die materialen prima hun werk, maar effectief vochtwerend zijn ze niet. Gevolg is, dat de Rozenkranskerk al vijftig jaar met vochtproblemen kampt.

Het is ironisch dat, nadat in de laatste decennia steeds meer mensen de kerk hebben verlaten, de kerkbesturen van de Barbarakerk en de Rozenkranskerk zijn samengevoegd. In iedere kerk zijn nog drie vieringen per week. Plannen voor sluiting of herbestemming van de Rozenkranskerk zijn er niet, althans geen definitieve. In 2003 is een gedenkboek over vijftig jaar Rozenkransparochie verschenen, van de hand van oud-organist en oud-koster Wim Ermers.

Brunssum bezit een markant gebouw: het Bestuurscentrum met daarop een carillon. Dit bestuurscentrum biedt onderdak aan het gemeentebestuur en een groot deel van het ambtelijk apparaat. Het gebouw dat in 1974 in gebruik is genomen, staat in het hart van Brunssum aan het Lindeplein. Op dit plein wordt elke zaterdag de weekmarkt gehouden, die vanuit de verre omtrek vele bezoekers trekt.

Het Bezoekerscentrum Brunssummerheide van Natuurmonumenten ligt op de top van een heuvel waarvandaan een deel van het natuurgebied Brunssummerheide (2.000 ha) goed is te overzien. De glooiende heide is in augustus en september knalpaars. In de herfst trekken Amerikaanse eiken een vurig kleed aan en in de winter is de Brunssummerheide als het meezit wit van de sneeuw. Naast de open heide is er de geslotenheid van het bos. Er is zelfs een zandvlakte, ontstaan door zandwinning.

In het bezoekerscentrum kunt u terecht voor informatie over dit gebied en andere gebieden van Natuurmonumenten in oostelijk Zuid-Limburg. Vanuit het bezoekerscentrum worden excursies georganiseerd over de Brunssummerheide. Op recreatief gebied vindt u hier onder meer picknickplaatsen, speelvelden en een ATB-fietsroute. Bijzonder is dat kinderen van 7 t/m 11 jaar hier hun verjaardag kunnen vieren met een schatzoektocht (met een schatkist door het bos lopen op zoek naar natuurschatten en onderweg opdrachten uitvoeren, op zoek naar de geheime code). Ook jongere kinderen kunnen hun verjaardag met een natuurtocht vieren.