Laatste update 13/09/2025 door Redactie
Acquoy ligt in het uiterste westen van de gemeente West Betuwe in de provincie Gelderland, vlak langs de kronkelende rivier de Linge. Het dorp grenst aan de wijngaarden van Buren, de fruitboomgaarden van Beesd en de historische vestingstad Gorinchem op enkele kilometers zuidwest, terwijl Leerdam en Geldermalsen in noordelijke richting aansluitende kernen vormen. Door zijn ligging op de Betuwse klei en de nabijheid van het Bommeler- en Tielerwaardengebied is Acquoy zowel voor wandelaar als fietser een prachtig startpunt om de fruitstreek, uiterwaarden en dorpse charme te verkennen.
Verklaring van de naam
De naam Acquoy verschijnt voor het eerst in middeleeuwse oorkonden als “Ackooi” en “Ackoye”, waarin het duidt op een wandeling of ‘ooi’ langs de waterkant van de Linge. Het achtervoegsel “-oy” of “-ooi” is verwant aan het Oudnederlands oïa, dat ‘weide’ of ‘zijlplaats’ betekent, en geeft aan dat hier waterbeheer en weidegrond nauw verweven waren. Door de eeuwen heen is de uitspraak verfranst tot de huidige klinkercombinatie “Acquoy”, maar de kern – de graslanden tegen de rivier – is onveranderd gebleven.
Geschiedenis Acquoy
Oorspronkelijk ontstond Acquoy als niemandsland tussen de oude Lingedijken, waar veehouders hun beesten lieten grazen op de buitenooiën. Rond het jaar 1200 bouwden de lekmeesters van Zaltbommel de eerste houten sluis nabij de huidige Dorpsstraat, waarmee vaarverbindingen met de Waal en Merwede ontstonden. In de 15e eeuw verrijst op die sluislocatie de stenen Dorpskerk, met een 20 meter hoge toren die al tijdens de bouw begon te hellen. De vreemde knik op halverwege de toren toont hoe de middeleeuwse metselaars al probeerden recht te zetten wat het zachte fundament wilde laten zakken. Om verder instorten te voorkomen, verwijderde men in de 18e eeuw een stuk dak en bovenste geleding.
In 1877 werd in Acquoy domineesvrouw Cornelia Pisa geboren, die later naam zou maken als schrijfster en publiciste. Bij haar overlijden in 1941 werd zij ter aarde besteld op de kerkhofwei voor de toren, waardoor Acquoy’s “Toren van Pisa” niet slechts een spottende verwijzing bleef, maar ook een eerbetoon kreeg in de familietombe voor de kerkmuur. Haar man, dominee Nicolaas Hendrik Kuipéri, die van 1930 tot 1942 in Acquoy predikte, rust naast haar en vormt samen met Cornelia de iconische graffiguren bij de toren.
Sinds de herindeling van 2019 valt Acquoy onder de gemeente West Betuwe, waartoe ook de kernen Geldermalsen, Beesd, Rumpt, Kesteren, Dodewaard, Ophemert en Buurmalsen behoren. Deze fusie versterkte de regionale samenwerking op het gebied van streekpromotie, landschapsbeheer en openbaar vervoer. Buslijn 82 verbindt Acquoy met het NS-station in Geldermalsen en met de halte Beesd, vanwaar treinreizen mogelijk zijn naar Utrecht en Den Bosch.
Toeristische wetenswaardigheden Acquoy
De Dorpskerk van Acquoy, tilted door haar scheve toren, is verreweg de bekendste bezienswaardigheid. Op Dorpsstraat 3 staat dit rijksmonument, dagelijks te bezichtigen van 10:00 tot 16:00 uur; een vrijwillige bijdrage is welkom. Parkeren kan langs de Dorpsstraat of op het pleintje tegenover de kerk; buslijn 82 stopt bij halte Acquoy, Dorpsstraat. Google Maps: https://maps.google.com/?q=Dorpskerk+Acquoy
Op het kerkhof voor de toren rust het echtpaar Cornelia Pisa en Nicolaas Kuipéri in een familietombe uit 1941. Deze plek is vrij toegankelijk; het informatiepaneel bij de tombe schetst het leven van Cornelia Pisa, schrijfster van streekgeschiedenissen en bloemlezingen. Parkeren langs de Dorpsstraat, wandel vijf meter richting kerkhofpoort; openbaar vervoer via buslijn 82. Google Maps: https://maps.google.com/?q=Tombe+Cornelia+Pisa+Acquoy
Langs de westzijde van Acquoy voert de Lingefietsroute in een lus langs de rivier, fruitboomgaarden en historische buitenplaatsen. Startpunt is café-restaurant De Lindenhof aan Dorpsstraat 10, waar fietsers hun GPX-bestand kunnen ophalen en terechtkunnen voor lokale lekkernijen. De route is vrij toegankelijk; fietsen kunnen veilig worden gestald bij De Lindenhof. OV: halte Acquoy, Dorpsstraat (bus 82); Google Maps: https://maps.google.com/?q=Lindehof+Acquoy
Wie de cultuur van de Betuwe verder wil proeven, begeeft zich via de Lingefietsroute naar Geldermalsen, waar in september het Fruitcorso bloemenmozaïeken langs de kade tentoonstelt. Nabijgelegen fruitboomgaarden kunnen in april en mei worden bezocht tijdens de Bloesemroute, een initiatief van de vereniging Fruitstad NL, met picknickplekken tussen de knoppen en het eerste groen. Voor een vogel- en bloementuinervaring is het in mei in Enspijk mogelijk deel te nemen aan de Bloesemdagen, waar strodorpen en boomgaarden schuilplaatsen bieden voor honderden bijensoorten.
Op culinaire gebied verwent De Lindenhof zijn gasten met Betuwse specialiteiten: zoete stoofperen, Gelderse garnalencocktail en appelgebak met eigen fruit. Iets verderop serveert Pannenkoekenhuis De Linge langs de Lingedijk huisgemaakte pannenkoeken, verrijkt met fruit uit eigen boomgaard. In de zomer is IJssalon De Betuwsche IJsboer in Beesd geliefd om de smaken van kersen- en perenijs.
Voor actieve recreatie loopt de wandelroute ‘Acquoy Rivierdorp’ over de Dorpsstraat naar de Lingedijk, via het Heerenpad naar de oude meander en terug over een grasdijkpad langs de akkers. Onderweg kunnen wandelaars in april dotterbloemen ontwaren in de hors van de Linge, een beschermd natuurfenomeen waar jaarlijks excursies van de vogelwerkgroep Vogelbescherming Betuwe plaatsvinden. Bij helder weer is vanaf de Lingedijk de toren van Gorinchem in de verte zichtbaar, net als de vroege mistflarden boven de uiterwaarden.
Drie lokale weetjes geven Acquoy extra diepgang. Ten eerste stroomt onder de Dorpsstraat een middeleeuwse waterloop, nog te volgen via een historisch ‘klompenpad’ dat in juni en september door vrijwilligers wordt uitgezet. Ten tweede organiseerde Acquoy vanaf 1924 jaarlijks de Korentocht, een eenmansveendiepwedstrijd waar stoere turfmeesters in houten boten ieder jaar een recordpoging deden; nostalgische veldboekjes en prentbriefkaarten zijn bewaard in het Museum Betuws Erf in Beesd. Ten derde is in de voormalige pastorie van de kerk (Dorpsstraat 5) in 1978 een publicatiecentrum ingericht voor regionale auteurs, met een bibliotheek van werken over Betuwse dialecten en streekcultuur.
Het Fruitcorso Geldermalsen in september, de Bloesemroute in april–mei en de Korentocht Revival in juni doorkruisen het jaarprogramma van Acquoy. Tijdens de oogstdagen in oktober bieden boerderijen open dagen aan: pompoenen plukken, rogge dorsen en strodorpen bouwen voor schoolkinderen. In de winter slaan schaatsverenigingen een ‘Lingeslotendag’ op, waarbij de sloten van Acquoy – indien deze dichtvriezen – in gebruik worden gesteld voor natuurijsschaatsen.
Bronnen
- Gemeente West Betuwe — gebruikt voor bestuursgegevens, kernenoverzicht, buslijninformatie en parkeerfaciliteiten. https://www.westbetuwe.nl
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed — gebruikt voor informatie over de bouwjaren, monumentstatus en historisch onderzoek van de Dorpskerk en de Cornelia Pisa-tombe. https://www.cultureelerfgoed.nl