Anjum, Fiesland 

Laatste update 02/09/2025 door Redactie

In het noordoosten van de provincie Friesland, op de overgang van het open polderland naar het Lauwersmeergebied, ligt het karakteristieke dorp Anjum. Het maakt deel uit van de gemeente Noardeast-Fryslân en wordt omringd door dorpen als Lauwersoog, Paesens-Moddergat, Ee en Dokkum. De ligging nabij de Waddenzee en het Nationaal Park Lauwersmeer maakt Anjum tot een aantrekkelijke bestemming voor liefhebbers van natuur, cultuur en rust. Het dorp ligt op korte afstand van de provinciale weg N361, waardoor het goed bereikbaar is vanuit zowel Leeuwarden als Groningen.

Verklaring van de naam

De naam Anjum is van Oudfriese oorsprong en betekent vermoedelijk “woonplaats van de lieden van Anjo” of “nederzetting van de familie Anjo”. Het achtervoegsel -um komt veel voor in Friese plaatsnamen en verwijst naar een woonplaats of nederzetting. De naam weerspiegelt de vroege bewoning van het gebied, waarbij families en clans hun stempel drukten op de naamgeving van dorpen.

Geschiedenis

Ontstaan op een kwelderwal
Anjum is ontstaan enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling op een natuurlijke verhoging in het landschap: een kwelderwal. Deze verhoging bood bescherming tegen overstromingen vanuit de toenmalige zee. In de loop der tijd werd de nederzetting versterkt door de aanleg van een terp met een radiale structuur, waarbij de bebouwing in cirkels rond het middelpunt werd geplaatst.

Middeleeuwen en religieus centrum
De eerste schriftelijke vermelding van Anjum dateert uit de 10e eeuw. In deze periode ontwikkelde het dorp zich tot een belangrijk lokaal centrum, mede dankzij de bouw van een kerk die oorspronkelijk was gewijd aan Sint-Michaël. Deze kerk, een eenbeukig gebouw met een vijfzijdig gesloten koor, werd in de loop der eeuwen meerdere malen uitgebreid en aangepast.

Veranderingen in de 19e en 20e eeuw
Rond 1900 werd de westzijde van de terp afgegraven, waarschijnlijk om ruimte te maken voor uitbreiding en om de vruchtbare grond te benutten. Van 1912 tot 1936 was Anjum het eindpunt van de spoorlijn naar Dokkum, wat de bereikbaarheid en handel verbeterde. Na de Tweede Wereldoorlog groeide het dorp vooral aan de westzijde, met nieuwe woonwijken en voorzieningen.

Architectonisch erfgoed
De Hervormde kerk van Anjum is een van de belangrijkste historische gebouwen in het dorp. Het oorspronkelijke tufstenen westwerk uit de 12e eeuw is grotendeels bewaard gebleven. In de 13e eeuw werd de kerk naar het oosten verlengd, en in de 15e eeuw volgde een verbreding naar het zuiden met een nieuwe koorsluiting. In de 17e eeuw werd de kap vernieuwd, maar deze werd in 1681 verwoest toen bij een orkaan de bovenzijde van de toren op het dak viel. Het huidige houten tongewelf dateert uit 1684 en draagt de naam van de timmerman Pijter Martens.

De kerk bevat bijzondere elementen zoals een 16e-eeuws sacramentshuisje van rode zandsteen, een preekstoel, twee overhuifde dubbele herenbanken (waarvan één uit 1782) en een orgel uit 1875 van L. van Dam & Zn.. Onder het orgel ligt de grafsteen van orgelmaker Conradus Bader (+1667).

Naast de kerk staat de voormalige pastorie aan Brouwerswei 7, een neoclassicistisch middengangshuis uit 1858 met dubbele dakkapel.

Toeristische wetenswaardigheden

Historische bezienswaardigheden
De Hervormde kerk is een must-see voor liefhebbers van religieus erfgoed. Het gebouw is doorgaans te bezichtigen tijdens open monumentendagen en op afspraak.
Adres: Tsjerkebuorren 1, 9133 MC Anjum
Openingstijden: op afspraak en tijdens evenementen
Entree: vaak gratis, donatie welkom
Parkeren: beperkte parkeergelegenheid in de directe omgeving, ruimere opties aan de rand van het dorp
OV: busverbindingen vanuit Dokkum en Kollum

De Pastorie aan Brouwerswei 7 is particulier bezit, maar van buiten te bewonderen. De symmetrische gevel en de dubbele dakkapel zijn kenmerkend voor de bouwstijl van de 19e eeuw.

Natuur en recreatie
Anjum ligt op steenworp afstand van het Nationaal Park Lauwersmeer, een paradijs voor vogelaars, wandelaars en watersporters. Vanuit het dorp zijn diverse fiets- en wandelroutes uitgezet die door het open Friese landschap en langs de dijk voeren.

Lokale evenementen
Het dorp kent een actief verenigingsleven. Jaarlijks worden er dorpsfeesten georganiseerd met muziek, sportwedstrijden en markten. In de zomer vinden er vaak kleinschalige concerten plaats in de kerk, waarbij de akoestiek optimaal tot zijn recht komt.

Culinaire adressen
In en rond Anjum zijn enkele eetgelegenheden waar streekgerechten op het menu staan, zoals verse vis uit het Lauwersmeer en Friese nagerechten.

Drie extra lokale tips en weetjes

  1. In de omgeving van Anjum zijn nog restanten van oude dijken en slenken zichtbaar, die herinneren aan de strijd tegen het water.
  2. Het dorp ligt op de route van de Elfstedentocht voor fietsers, wat het tot een geliefde stopplaats maakt.
  3. In het nabijgelegen Paesens-Moddergat vind je het openluchtmuseum ’t Fiskershúske, dat de geschiedenis van de kustvisserij belicht.

Praktische informatie voor bezoekers

  • Nationaal Park Lauwersmeer – Activiteitencentrum Lauwersnest
    Adres: De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog
    Openingstijden: dagelijks 10.00–17.00 uur
    Entree: gratis
    Parkeren: ruime gratis parkeerplaats
    OV: busverbindingen vanuit Dokkum en Groningen
  • Hervormde kerk Anjum
    Adres: Tsjerkebuorren 1, 9133 MC Anjum
    Openingstijden: op afspraak en tijdens evenementen
    Entree: gratis, donatie welkom
    Parkeren: beperkt in de directe omgeving
    OV: busverbindingen vanuit Dokkum en Kollum
  • Paesens-Moddergat – ’t Fiskershúske
    Adres: Fiskerspaad 4-8, 9142 VD Moddergat
    Openingstijden: dinsdag t/m zondag 10.00–17.00 uur
    Entree: € 5,- volwassenen
    Parkeren: gratis in de buurt
    OV: busverbindingen vanuit Dokkum en Anjum

Fiets- en wandelroutes
Een populaire route is de tocht van Anjum naar Lauwersoog via de dijk, met uitzicht over het Lauwersmeer en de Waddenzee. Wandelaars kunnen kiezen voor het ommetje rond het dorp, waarbij de radiale structuur van de terp goed zichtbaar is.

Kunst in de openbare ruimte
In Anjum en omgeving zijn diverse kunstwerken te vinden, waaronder moderne sculpturen en traditionele gevelstenen. Deze kunstobjecten vertellen vaak verhalen over de geschiedenis en het landschap.

Seizoensgebonden activiteiten
In het voorjaar is het gebied rond Anjum een broedplaats voor talloze vogelsoorten. In de herfst trekken grote groepen ganzen en andere trekvogels door het Lauwersmeergebied.

Bronnen

Plaats een reactie