Garnwerd, Groningen

Laatste update 16/09/2025 door Redactie

In het noordwesten van de provincie Groningen, tussen Winsum, Ezinge, Feerwerd en Adorp, ligt het schilderachtige dorp Garnwerd. Deze kleine nederzetting aan het Reitdiep maakt deel uit van de gemeente Westerkwartier en ligt op fietsafstand van de stad Groningen. Het dorp wordt omringd door weidse polders, middeleeuwse kerkjes en kronkelende dijken. Garnwerd is geliefd bij wandelaars, fietsers en watersporters die op zoek zijn naar rust, cultuur en authentieke dorpssfeer.

Verklaring van de naam Garnwerd

De naam Garnwerd is vermoedelijk afgeleid van het Germaanse “waruda”, wat “terp” of “verhoging” betekent, en “Garn”, mogelijk een persoonsnaam of verwijzing naar een waterloop. De plaats ontstond op een natuurlijke verhoging langs het Reitdiep en werd in de middeleeuwen een belangrijk knooppunt voor scheepvaart en handel. De ligging aan het water en de aanwezigheid van een kerk en molen wijzen op een lange bewoningsgeschiedenis.

Geschiedenis

Middeleeuwse oorsprong en Reitdiepverbinding

Garnwerd ontwikkelde zich in de middeleeuwen als een terp- en kerkdorp aan het Reitdiep, een voormalige zeearm die in de 17e eeuw werd gekanaliseerd. De vaarroute tussen Groningen en Zoutkamp liep dwars door het dorp, waardoor Garnwerd een strategische positie innam voor handel en vervoer. De dorpsstructuur met smalle straatjes, een kerk op een verhoging en een molen aan het water is grotendeels behouden gebleven.

Café Hammingh en dorpsensemble

Een van de meest markante gebouwen in Garnwerd is Café Hammingh, gevestigd in een pand uit 1894 met een negentiende-eeuwse inrichting. Het café vormt samen met de kerk, de molen en de omliggende straatjes een beschermd dorpsgezicht. Het complex is een geliefde plek voor bezoekers en wordt regelmatig gebruikt voor culturele activiteiten en kleinschalige evenementen.

Gemeentelijke indeling

Tot 2019 viel Garnwerd onder de gemeente Winsum, maar sinds de herindeling behoort het tot de gemeente Westerkwartier, die naast Garnwerd ook dorpen als Leek, Zuidhorn, Grijpskerk, Oldehove, Niekerk, Kommerzijl en Lettelbert omvat.

Toeristische wetenswaardigheden Garnwerd

Café Hammingh en dorpswandeling

Café Hammingh is niet alleen een horecagelegenheid, maar ook een cultureel monument. Het interieur is grotendeels origineel en biedt uitzicht op het Reitdiep.

Vanaf het café start een dorpswandeling langs de kerk, de molen en het Reitdiep. De route is vrij toegankelijk en bewegwijzerd via lokale informatiepanelen.

Watersport en varen op het Reitdiep

Het Reitdiep is een populaire vaarroute voor recreatievaart. In Garnwerd is een kleine jachthaven en aanlegsteiger beschikbaar voor passanten. Kano’s en sloepen kunnen worden gehuurd in nabijgelegen dorpen zoals Winsum en Zuidhorn. Garnwerd ligt aan het Lauwersmeer–Groningen–Reitdieproute, een geliefde vaarverbinding voor meerdaagse tochten.

Fietsen en wandelen in het Hogeland

Garnwerd ligt aan het Fietsknooppuntennetwerk Groningen en is verbonden met routes zoals het Reitdiepfietspad, de Terpenroute en de Wierdenpadwandeling. De omgeving biedt uitzicht op kwelders, dijken en historische boerderijen. Hier worden onder andere grutto’s, kieviten, bruine kiekendieven en blauwborsten waargenomen.

Kerk en molen als erfgoedlocaties

De kerk van Garnwerd dateert uit de 13e eeuw en heeft een vrijstaande toren, een zeldzaam bouwtype in Noord-Nederland.

De molen De Meeuw is een achtkante stellingmolen uit 1851 en wordt nog regelmatig in bedrijf gesteld.

Lokale evenementen en seizoensactiviteiten

In de zomermaanden worden in Garnwerd kleinschalige evenementen georganiseerd zoals muziekavonden bij Café Hammingh, kunstexposities in het dorpshuis en incidentele openluchtmarkten. In het voorjaar trekken wandelaars naar de bloeiende bermen langs het Reitdiep, en in de herfst zijn er wandelingen langs het water en door het omliggende polderlandschap.

Culinaire adressen en streekproducten

Naast Café Hammingh is er in Garnwerd een lunchroom en in de omgeving zijn boerderijwinkels met streekproducten zoals Groninger mosterd, karnemelk, honing en ambachtelijke jam. Exacte locaties wisselen per seizoen. In het nabijgelegen Winsum zijn restaurants met regionale gerechten en een biologische bakkerij.

Lokale tips en weetjes

  1. Garnwerd ligt op de route van het populaire Reitdiepfietspad, dat Groningen met Zoutkamp verbindt.
  2. De kerk van Garnwerd wordt beheerd door de Stichting Oude Groninger Kerken en is regelmatig decor voor kleinschalige concerten en exposities.
  3. Garnwerd lag in eerdere edities op de route van de Tocht om de Noord, een jaarlijks wandelevenement dat cultuur en landschap verbindt.

Bronnen

Plaats een reactie