Laatste update 17/09/2025 door Redactie
In het noordoosten van de provincie Noord-Brabant, aan de zuidoever van de rivier de Maas, ligt het historische stadje Grave. Sinds 2022 maakt het deel uit van de gemeente Land van Cuijk, samen met plaatsen als Cuijk, Mill, Boxmeer, Sint Anthonis, Velp, Escharen en Gassel. De stad grenst aan de provincies Gelderland en Limburg en ligt in een schilderachtig rivierenlandschap met bossen, uiterwaarden en agrarische gebieden. Dankzij haar rijke geschiedenis, monumentale binnenstad en ligging aan het water is Grave een aantrekkelijke bestemming voor liefhebbers van erfgoed, natuur en cultuur.
Verklaring van de naam Grave
De naam Grave vindt zijn oorsprong waarschijnlijk in het Oudnederlandse woord “grave” of “graf”, dat verwees naar een geul, gracht of greppel. Deze betekenis sluit aan bij de ligging van de stad aan de rivier de Maas en de aanwezigheid van verdedigingswerken zoals wallen en grachten. Door haar strategische positie aan het water speelde Grave eeuwenlang een belangrijke rol in militaire en handelsroutes.
Geschiedenis
De oorsprong van Grave gaat terug tot de 12e eeuw, toen de Heren van Cuijk hun kasteel verplaatsten naar deze locatie. Rond de nieuwe burcht ontstond een nederzetting die uitgroeide tot een stad met stadsrechten. In de 13e en 14e eeuw verrezen belangrijke gebouwen zoals de St. Elisabethkerk, een begijnhof en het St. Catharina-gasthuis. Vanwege haar strategische ligging aan de Maas werd Grave versterkt met stadsmuren, bastions en wallen, vooral als bescherming tegen invallen vanuit het hertogdom Gelre.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog en de Franse inval in de 17e eeuw raakte Grave meerdere keren betrokken bij militaire conflicten. Ondanks zware schade werd de stad telkens herbouwd, waardoor het historische stadsbeeld grotendeels behouden bleef. Vandaag de dag geldt de binnenstad als beschermd stadsgezicht met een hoge concentratie aan rijksmonumenten, waaronder stadspoorten, vestingwallen en herenhuizen.
Toeristische wetenswaardigheden Grave
Vestingwerken en stadswandeling
De vestingwerken van Grave behoren tot de best bewaarde van Noord-Brabant. Rond het centrum zijn nog delen zichtbaar van bastions, grachten en poorten, waaronder de Gevangenpoort en de Hampoort. Een stadswandeling voert langs de wallen, het bolwerk en de Maasmuur, met informatiepanelen en uitzichtpunten.
Hampoort
Adres: Sint Elisabethstraat 10b, 5361 HK Grave
Bezoek: Altijd toegankelijk
Google Maps: Sint Elisabethstraat 10b, 5361 HK Grave
St. Elisabethkerk
Adres: Hoofdwagt 1, 5361 EW Grave
Openingstijden: Beperkt toegankelijk, vooral bij evenementen
Entree: Vrijwillige bijdrage
Google Maps: Hoofdwagt 1, Grave
Graafs Museum
Het Graafs Museum, gevestigd in de voormalige Hampoort, vertelt het verhaal van de stad en haar rol in de regionale geschiedenis. De collectie omvat archeologische vondsten, historische kaarten en objecten uit de vestingperiode.
Adres: St. Elisabethstraat 10a, 5361 HK Grave
Openingstijden: Woensdag t/m zondag, 13:00–17:00 uur
Entree: €4,00 volwassenen, kinderen gratis
Google Maps: St. Elisabethstraat 10a, Grave
Rivierpromenade en Maasuiterwaarden
Langs de Maas loopt een promenade met uitzicht over het water, aanlegsteigers en horecaterrassen. De route is vrij toegankelijk en maakt deel uit van de Waterweetjeswandeling van Waterschap Aa en Maas. Hier worden soorten als grutto, kievit, dotterbloem, zwanebloem en kleine karekiet waargenomen.
Startpunt wandeling: Loswal, nabij centrum
Parkeren: Gratis aan de Maasdijk
OV: Buslijn 92 vanaf Nijmegen, halte Grave-Centrum
Haven Grave
Aan de oostkant van de stad ligt de haven, een aanlegplaats voor pleziervaart. Er zijn geen georganiseerde vaartochten met vaste dienstregeling, maar de haven is toegankelijk voor eigen boten en passanten.
Locatie: Maasboulevard, 5361 Grave
Beheer: Gemeente Land van Cuijk
Faciliteiten: Water, stroom, sanitair, passantenplekken
Lokale tips en weetjes
- De Maasbrug bij Grave speelde een belangrijke rol in de geallieerde operatie Market Garden in 1944.
- In Gassel zijn karakteristieke langgevelboerderijen te zien, typerend voor de agrarische traditie van het Land van Cuijk.
- De jaarlijkse Vestingdagen Grave in september brengen het centrum tot leven met historische re-enactments, ambachten en muziek.
- In Velp ligt het voormalige kloostercomplex van de Zusters van Liefde, nu in gebruik als zorginstelling en cultureel erfgoed.
Bronnen
- Gemeente Land van Cuijk – Gebruikt voor bestuurlijke indeling, plaatsnamen en actuele informatie over evenementen
- Provincie Noord-Brabant – Gebruikt voor ligging, regionale context en toeristische regio’s
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – Gebruikt voor gegevens over beschermde stadsgezichten en monumenten in Grave
- Graafs Museum – Gebruikt voor historische achtergrondinformatie, collectieomschrijving en bezoekersinformatie
- Beleef Historisch Grave – Gebruikt voor stadswandeling, vestingwerken en evenementeninformatie
- Waterschap Aa en Maas – Gebruikt voor informatie over de Waterweetjeswandeling en natuur langs de Maas
- Waarneming.nl – Gebruikt voor actuele flora- en faunawaarnemingen in de Maasuiterwaarden bij Grave