Opsterland, Friesland

Laatste update 14/10/2025 door Redactie

Opsterland ligt in het zuidoosten van Friesland, in een landschap van bossen, heidevelden en veengebieden. De gemeente grenst aan plaatsen zoals Drachten (11 km), Heerenveen (14 km), Oosterwolde (13 km), Boornbergum (7 km), Jubbega (6 km), Lippenhuizen (4 km), Ureterp (3 km), Gorredijk (2 km) en Beetsterzwaag (1 km). Deze regio biedt een mix van cultuur, natuur en recreatie, en is geliefd bij wandelaars, fietsers en rustzoekers.

Verklaring van de naam Opsterland

De naam Opsterland werd voor het eerst genoemd in 1395 als “Upsateraland”. Het woord “Up” betekent “op” en “sater” verwijst naar “zittende op”. De oorspronkelijke bewoners werden gezien als mensen die hoog woonden op het zand. In de 14e eeuw werd ook de naam Superhaudmare gebruikt, wat “boven-hoofd-stroom” betekent. Deze aanduiding verwijst naar de rivier De Boorn, ook bekend als het Ouddiep of Koningsdiep, die het hart van de gemeente vormt.

Geschiedenis

Opsterland kent een lange geschiedenis. Archeologische vondsten zoals de vuistbijl van Wijnjeterp tonen aan dat hier al meer dan 150.000 jaar geleden mensen leefden. Rond 15.000 v.Chr. vestigden zich opnieuw groepen in het gebied. In het Fries Museum in Leeuwarden zijn diverse vondsten te zien, waaronder stenen werktuigen en aardewerk.

In de middeleeuwen ontstonden dorpen aan weerszijden van het Ouddiep, zoals Beetsterzwaag, Olterterp, Ureterp, Siegerswoude, Lippenhuizen, Hemrik, Wijnjeterp, Duurswoude, Terwispel, Luxwoude, Langezwaag en Kortezwaag. Deze nederzettingen waren gericht op akkerbouw, met rogge en boekweit als hoofdgewassen. Vee werd gehouden voor mestproductie, en hooi werd gehaald uit het westelijke, onbewoonde deel van de gemeente.

Vanaf de 18e eeuw veranderde het landschap door de afgraving van hoogveen. Dorpen als Gorredijk, Bakkeveen en Frieschepalen ontstonden in deze periode. In de 19e eeuw volgde de ontginning van laagveen, vooral in het westen van de gemeente. Arbeiders uit Overijssel, bekend als de Gietersen, vestigden zich in dorpen als Tijnje, Nij Beets en Luxwoude. Hun namen, zoals Bron, Lok, Krikke en Schokker, zijn nog steeds terug te vinden.

De veenontginning leidde tot sociale spanningen, vooral in de laagveengebieden. De naam van Domela Nieuwenhuis, een voorvechter van arbeidersrechten, is verbonden met de geschiedenis van Tijnje en Nij Beets. Tegelijkertijd bleef Beetsterzwaag gevrijwaard van veengraverij, maar was wel de woonplaats van invloedrijke families zoals Fockens, Van Teijens en Lycklama à Nijeholt, die deelnamen aan de veencompagnieën.

Tot 1851 kende Opsterland het ambt van grietman, een lokale bestuurder die recht sprak en leiding gaf. Aanvankelijk waren er twee grietmannen, één aan elke kant van het Ouddiep, maar vanaf 1550 werd dit teruggebracht tot één. Beetsterzwaag was de zetel van het gemeentebestuur, behalve tijdens de Franse tijd, toen Gorredijk tijdelijk deze rol vervulde.

Hoewel Opsterland weinig militair geweld kende, vonden er in 1231 gevechten plaats tussen Friezen en Drenten bij Bakkeveen. In latere eeuwen waren er plunderingen en militaire overlast, zoals in 1672 en 1673. Ter verdediging werden schansen aangelegd bij Frieschepalen, Allardsoog en Duurswoude. In 1673 werd Gorredijk tot vesting verklaard, wat terugkomt in de naam van sporthal De Skâns.

Toeristische wetenswaardigheden Opsterland

Opsterland biedt een breed scala aan bezienswaardigheden en activiteiten. De bossen rond Beetsterzwaag, Olterterp, Wijnjewoude en Bakkeveen zijn ideaal voor wandelingen en fietstochten. Deze bossen zijn aangelegd in de 18e en 19e eeuw en vormen nu een belangrijk recreatiegebied.

In Nij Beets ligt het Openluchtmuseum It Damshûs, dat de geschiedenis van de veenderijen en het leven van turfstekers toont.
Adres: t/o Domela Nieuwenhuisweg 59, Nij Beets
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 13:00–17:00
Entree: €4,50 volwassenen
Google Maps-link

In Gorredijk bevindt zich het Museum Opsterlân, met tentoonstellingen over sociale geschiedenis, zilverwerk en archeologie.
Adres: Hoofdstraat 59, Gorredijk
Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag 11:00–17:00, weekend 13:00–17:00
Entree: €4,50 volwassenen
Google Maps-link

In Tijnje vind je het 1e Nederlandse Opel Automuseum, met een collectie klassieke voertuigen.
Adres: Brêgeleane 1, Tijnje
Openingstijden: woensdag t/m zaterdag 10:00–16:00
Entree: €6,00 volwassenen
Google Maps-link

In Drachten ligt het Museum Dr8888, dat moderne kunst en avant-garde tentoonstelt.
Adres: Museumplein 2, Drachten
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 13:00–17:00
Entree: €7,50 volwassenen
Google Maps-link

Opsterland beschikt over een uitgebreid netwerk van wandelpaden. Populaire routes zijn de Poëzieroute Wijnjeterperschar (3 km), de Boswandeling De Slotplaats (5,8 km) en het Pronkrondje De Slotplaats (1,2 km). Bron: allewandelroutes.nl

In Gorredijk vindt elke woensdagmiddag een weekmarkt plaats met streekproducten, kleding en bloemen. Bron: uwmarktspecialist.nl

Binnen 2 km van Beetsterzwaag en Ureterp liggen boerderijwinkels met lokale producten zoals kaas, aardappelen en honing. Bron: lekkerder.nl

Binnen 2 km van Nij Beets staat een historische poldermolen die nog functioneert. Bron: molendatabase.nl

Opsterland telt 33 kerkgebouwen, waaronder middeleeuwse dorpskerken en zaalkerken uit de 18e en 19e eeuw. Bron: reliwiki.nl

Hier worden regelmatig bijzondere vogelsoorten waargenomen, zoals de Brandgans, Roodhalsgans, Rosse Fluiteend, Grote Canadese Gans en Sneeuwgans. Ook zijn er meldingen van Zwarte Specht, Boomklever, Ransuil en Waterral. Bron: waarneming.nl

Bronnen

Plaats een reactie