Laatste update 13/09/2025 door Redactie
’s-Hertogenbosch, in de volksmond vaak Den Bosch genoemd, is de bruisende hoofdstad van de provincie Noord-Brabant. De stad ligt centraal in het zuiden van Nederland en wordt omringd door plaatsen als Vught, Rosmalen, Sint-Michielsgestel, Boxtel en Schijndel. Dankzij de gunstige ligging aan belangrijke waterwegen en spoorlijnen is Den Bosch uitstekend bereikbaar vanuit steden als Eindhoven, Tilburg en Utrecht. De stad vormt een levendig knooppunt waar historie, cultuur en bourgondische gezelligheid samenkomen, en is een geliefde bestemming voor zowel dagjesmensen als meerdaagse bezoekers.
Verklaring van de naam
De naam ’s-Hertogenbosch betekent letterlijk “het bos van de hertog” en verwijst naar de middeleeuwse hertog Hendrik I van Brabant. In 1185 verleende hij de nederzetting stadsrechten, waarmee het zich kon ontwikkelen tot een belangrijk handels- en bestuurscentrum. De toevoeging “’s” is een verkorte vorm van “des”, wat “van de” betekent in oud-Nederlands. De bijnaam Den Bosch is een informele verkorting die al eeuwenlang in gebruik is en tegenwoordig zelfs vaker wordt gebruikt dan de officiële naam. Door de ligging in een moerassig gebied en de sterke vestingwerken kreeg de stad in de loop der tijd ook de bijnaam “onoverwinnelijke moerasdraak”.
Geschiedenis
De oorsprong van ’s-Hertogenbosch ligt op de plek van de huidige driehoekige Markt, waar in de middeleeuwen een ommuring stond ter verdediging van de stad. Dankzij de strategische ligging groeide Den Bosch uit tot een belangrijk handelscentrum in het hertogdom Brabant. De stad wist eeuwenlang haar middeleeuwse structuur te behouden, met smalle straatjes, koopmanshuizen en pakhuizen.
Een van de meest markante bouwwerken is de Sint-Janskathedraal, een laatgotische kruisbasiliek die wordt beschouwd als een van de meest rijkversierde kerken van Nederland. Andere historische gebouwen zijn het classicistische stadhuis en het oudste bakstenen huis van de stad, De Moriaan.
De Oude Sint-Jacobskerk aan Bethaniestraat 4 kent een veelzijdige geschiedenis. Oorspronkelijk gebouwd rond 1430 als kapel en gasthuis voor pelgrims op weg naar Santiago de Compostela, werd het later uitgebreid tot een driebeukige basiliek. Na de inname van de stad in 1629 kreeg het gebouw uiteenlopende functies: protestantse kerk, wagenhuis, begraafplaats, paardenstal, militair arsenaal en uiteindelijk museum. Tegenwoordig wordt het gebruikt door de gemeentelijke afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten. In de grote hal is onder meer een beeld van apostel Jacobus uit circa 1400 te zien.
Het Noordbrabants Museum aan Verwersstraat 41 is gevestigd in een complex met een religieus verleden. Op deze plek bevonden zich achtereenvolgens kloosters van de Bogarden, Tertianen en Jezuïeten. Het statige gouvernementsgebouw, ontworpen door Pieter de Zwart in 1768-1769, vertoont kenmerken van de Lodewijk XVI-stijl. De voormalige Jezuïetenkerk werd in de 19e eeuw verbouwd tot Statenzaal, die nog steeds een rijk interieur heeft.
Een bijzonder voorbeeld van Bossche School-architectuur is het Sint-Janslyceum aan Sweelinckplein 3, gebouwd in 1961 door de architecten N. van der Laan, W. Hansen en H. van Hal. De bakstenen volumes zijn rond een binnenplaats gegroepeerd en kenmerken zich door heldere verhoudingen en natuurlijke kleurstellingen.
Toeristische wetenswaardigheden
’s-Hertogenbosch biedt een breed scala aan bezienswaardigheden en activiteiten voor bezoekers die cultuur, historie en gezelligheid willen combineren.
De Sint-Janskathedraal is een absolute must-see. Deze gotische kerk is dagelijks geopend voor bezichtiging (openingstijden variëren per seizoen, entree gratis, donatie welkom). Parkeren kan in de nabijgelegen parkeergarages Sint-Jan of De Wolvenhoek. OV-reizigers lopen vanaf station Den Bosch in circa 10 minuten naar de kathedraal. Google Maps
Het Noordbrabants Museum toont kunst en geschiedenis van de prehistorie tot heden, met onder meer werken van Jheronimus Bosch en hedendaagse Brabantse kunstenaars. Geopend van dinsdag t/m zondag, entree € 15,- voor volwassenen. Parkeren kan in de Sint-Josephstraat of Paleiskwartier. Vanaf het station is het circa 12 minuten lopen. Google Maps
Een unieke manier om de stad te ontdekken is een rondvaart over de Binnendieze. Deze historische waterwegen slingeren onder bruggen en door smalle doorgangen langs middeleeuwse gevels. Rondvaarten vertrekken vanaf de Molenstraat en zijn van april tot oktober te boeken. Reserveren wordt aanbevolen. Google Maps
Voor liefhebbers van carnaval is het Oeteldonks Gemintemuzejum een aanrader. Hier leer je alles over de tradities, kostuums en geschiedenis van het Bossche carnaval.
Andere culturele tips zijn het Bossche Prentenmuseum, het Provinciehuis met internationale kunstcollectie en de gerestaureerde Groote Stroom van de Binnendieze.
Extra lokale tips en weetjes
- Proef een originele Bossche Bol bij banketbakkerij Jan de Groot tegenover het station, beroemd om de royale slagroomvulling en dikke laag chocolade.
- Wandel of fiets door het nabijgelegen Bossche Broek, een natuurgebied dat direct grenst aan de binnenstad en prachtige uitzichten biedt op de stadsmuren.
- Bezoek in de zomer het Theaterfestival Boulevard, dat de hele stad omtovert tot één groot podium met voorstellingen, muziek en straattheater.
- Ontdek de minder bekende Uilenburg-wijk, een sfeervol deel van de binnenstad met gezellige cafés en terrassen aan het water.
- Maak een dagtocht naar Fort Isabella in Vught, een voormalige vesting die nu dienstdoet als cultureel en culinair centrum.
Fiets- en wandelroutes
Vanuit Den Bosch vertrekken diverse bewegwijzerde fietsroutes, zoals de Zuiderwaterlinie-route langs historische vestingsteden, en wandelroutes door de Moerputten, een uniek moerasgebied met de iconische Moerputtenbrug.
Seizoensgebonden activiteiten
In de wintermaanden is de binnenstad sfeervol verlicht en vindt de Kerstmarkt plaats op de Parade. In het voorjaar kleuren de parken en tuinen rondom de stad volop in bloei, ideaal voor een stadswandeling.
Bronnen
- Gemeente ’s-Hertogenbosch – Historische achtergrond, stadsrechten, bezienswaardigheden
- Noordbrabants Museum – Informatie over collectie, openingstijden en entreeprijzen
- Visit Den Bosch – Toeristische tips, evenementen en routes