De Brandaris: Vuurtoren en baken van Terschelling

De Brandaris is de oudste nog werkende vuurtoren van Nederland en staat sinds 1594 op de westpunt van West-Terschelling. Met een hoogte van 52,5 meter vormt de toren al ruim vier eeuwen een onmisbaar baken voor de scheepvaart op de Waddenzee.

Bouw en initiatiefnemers

De eerste markering voor de scheepvaart dateert uit 1323, toen een toren bij de Sint-Brandariuskerk werd opgericht, mede gefinancierd door de Hanzestad Kampen. Deze middeleeuwse toren stortte rond 1570 door kusterosie in zee. In 1593 startte Pieter Albertsz. Clock uit Medemblik de wederopbouw, maar de eerste bouwpoging mislukte door ongeschikte stenen. Een jaar later, in 1594, werd de definitieve bakstenen vuurtoren voltooid in een robuust vierkant ontwerp met geel beschilderde gevels.

Historie

Brandaris Terschelling (c) 2025 VakantielandNederland.nl
Brandaris Terschelling (c) 2025 VakantielandNederland.nl
  • Middeleeuwse voorganger (1323) fungeerde als dag- en nachtbaken tot hij rond 1570 door kusterosie instortte.
  • Huidige toren afgerond in 1594 na de mislukte bouwpoging van 1593.
  • In 1837 als eerste Nederlandse vuurtoren uitgerust met een draaiende dubbele Fresnel-lens, inclusief nieuw lichthuis en trapkoker.
  • Elektrificatie in 1907; het machinehuis kwam in 1906 gereed en werd in 1982 gesloopt.
  • Vanaf 1920 brandt er een 3,5 miljoen candela-sterke elektrische lamp; sinds 1979 aangevuld met lift en radarantenne.
  • Rijksmonument sinds 1965; in 2010 volledig opnieuw gevoegd en voorzien van vogelvriendelijke verlichting ter voorkoming van aanvaringen met vogels.

Interieur en bijzonderheden

Binnenin voert een gietijzeren wenteltrap langs de trapkoker naar zes verdiepingen. Op de eerste verdieping is een intieme trouwzaal ingericht, alleen bereikbaar via de stenen wenteltrap. Hoog in de toren bevindt zich het lichthuis met de dubbele, draaiende Fresnel-lens, waarachter de bemande zeeverkeerscentrale van Rijkswaterstaat 24 uur per dag toezicht houdt op de Waddenzee. Het ruwe bakstenen binnenblad getuigt van talrijke 19e- en 20e-eeuwse restauraties en moderniseringen.

Wat is er vandaag de dag te doen?

Bezoekers kunnen de Brandaris niet beklimmen, maar de vuurtoren is op diverse manieren te beleven:

  • Fotomoment in het dorpscentrum met de geel geverfde toren als iconisch decor.
  • Trouwerij op de eerste verdieping in historische ambiance (reserveren via de gemeente Terschelling).
  • Wandeltocht rond de Brandarisstraat langs bezienswaardigheden zoals het Natuurmuseum Terschelling en Museum ’t Behouden Huys.
  • Zeetocht: vertrek vanaf de haven voor zeehondexcursies of Wadbeleeftochten onder leiding van lokale gidsen.
  • Evenementen: in de zomer organiseert West-Terschelling regelmatig markten, kunstexposities en livemuziek op het plein voor de Brandaris.

Bronnen