Grijpskerk, Groningen

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het noordwesten van de provincie Groningen, vlakbij de grens met Friesland, ligt het karaktervolle dorp Grijpskerk. Het maakt deel uit van de gemeente Westerkwartier, samen met dorpen als Kommerzijl, Niezijl, Gaarkeuken, Zuidhorn, Grootegast, Leek, Marum, Oldehove, Niekerk, Enumatil en Sebaldeburen. Het dorp ligt aan de historische Friesestraatweg, een voormalige zeedijk die nu dienstdoet als regionale verbindingsroute. De omgeving wordt gekenmerkt door een uitgestrekt polderlandschap, monumentale molens, waterwerken en een netwerk van kanalen dat Groningen verbindt met Friesland en het westen van Nederland.

Verklaring van de naam Grijpskerk

De naam Grijpskerk is ontstaan rond 1500 en verwijst naar een kerk die vermoedelijk werd gesticht door Nicolaas Grijp, een invloedrijke bewoner van het gebied. De oudste vermelding van de nederzetting dateert uit 1504 onder de naam “Grijpskercke”. De toevoeging “kerk” duidt op het religieuze centrum dat hier ontstond, terwijl “Grijp” verwijst naar het geslacht Grijp, dat in de regio aanzien genoot. De familie bewoonde een borg op het terrein van de huidige Jonkerslaan, later bekend als de Reitsemaheerd. Hoewel er geen fysieke resten van deze borg zijn teruggevonden, is de locatie historisch goed gedocumenteerd.

Het wapen van Grijpskerk, toegekend in 1903, toont een griffioen – een fabeldier dat kracht en scherpzinnigheid symboliseert. Deze verwijzing naar het geslacht Grijp is ook terug te vinden in de windvaan op de toren van de dorpskerk.

Geschiedenis

Ontstaan en religieuze bouw

Grijpskerk ontstond na de indijking van de Ruigewaarden rond 1476, waarbij monniken een dijk aanlegden langs de Lauwerszee en de Munnekezijl bouwden. Op de binnendijk verrees het dorp, dat zich ontwikkelde tot een religieus en agrarisch centrum. De eerste kerk werd in 1582 verwoest tijdens de Tachtigjarige Oorlog. In 1605 begon de herbouw, voltooid in 1612 onder leiding van Everhardt van Asschendorp, een lokale jonker. De toren werd in datzelfde jaar geplaatst. In 2000 kreeg de kerk een nieuwe zeskantige torenspits, gebaseerd op het model dat tot 1871 het gebouw sierde.

Naast de hervormde kerk kent het dorp een Doopsgezinde kerk uit 1815, tegenwoordig in gebruik als aula. Ten westen van het dorp lag de Aykemaborg, een borg die in 1768 werd gesloopt. De borgstee is nog vaag herkenbaar in het landschap.

Waterwerken en infrastructuur

In 1864 werd bij Gaarkeuken een schutsluis gebouwd, waardoor Groningen een betere verbinding kreeg met Friesland. In 1980 werd een nieuwe schutsluis in het Van Starkenborghkanaal voltooid, met een schutlengte van 190 meter en een drempeldiepte van 4,77 meter. De sluis vormt de scheiding tussen de Friese boezem en die van het Westerkwartier.

Energie en aardgasopslag

In 1990 werd in de driehoek Grijpskerk–Kommerzijl–Niezijl een groot aardgasveld ontdekt. Sinds 1997 wordt dit veld gebruikt voor de ondergrondse opslag van aardgas. De installatie heeft een capaciteit van 1,5 miljard kubieke meter en een productiecapaciteit van 55 miljoen kubieke meter per dag. Rond het complex is een ecologisch waardevol gebied ingericht met rietlanden en nat schraalland.

Toeristische wetenswaardigheden Grijpskerk

Grijpskerk biedt een mix van cultuurhistorie, landschap en techniek. Het dorp is aantrekkelijk voor toeristen die houden van erfgoed, molens, waterbouw en landelijke rust.

Monumentale molens

In het dorp staan twee markante molens:

Stadswandeling en erfgoedroute

Een wandeling door Grijpskerk voert langs de Nederlands Hervormde kerk, de voormalige Doopsgezinde kerk, molens, historische straatnamen en het oude dijktracé. De route is goed te combineren met een fietstocht langs het Van Starkenborghkanaal en de sluis bij Gaarkeuken.

Lokale tips en weetjes

  1. Hier worden regelmatig grutto’s, kieviten, slechtvalken en ijsvogels waargenomen.
  2. De aardgasopslag van Grijpskerk is een van de grootste ondergrondse gasopslagen van Nederland.
  3. De windvaan op de kerk stelt een griffioen voor en verwijst naar het dorpswapen.

Fiets- en wandelroutes

De regio rond Grijpskerk is uitstekend bereikbaar via het Fietsknooppuntennetwerk Westerkwartier. Aanraders zijn de route langs het Van Starkenborghkanaal, de Friesestraatweg en de molens van Grijpskerk en Gaarkeuken. In het voorjaar bloeien hier de bermen vol fluitenkruid en in de herfst trekken duizenden vogels door het gebied.

Bronnen

Plaats een reactie