Englum, Groningen

Laatste update 16/09/2025 door Redactie

In het noordwesten van de provincie Groningen, vlak bij het Reitdiep en het dorp Saaksum, ligt het gehucht Englum. Deze kleine nederzetting behoort tot de gemeente Westerkwartier, die is ontstaan uit een fusie van de voormalige gemeenten Zuidhorn, Leek, Marum en Grootegast. In de directe omgeving liggen karakteristieke dorpen als Ezinge, Oldehove, Grijpskerk en Niehove, die samen een landschap vormen van wierden, kleigronden en middeleeuwse kerkjes. Englum ligt circa 900 meter ten westen van Saaksum en is vooral bekend vanwege zijn archeologische en landschappelijke waarde.

Verklaring van de naam Englum

De naam Englum is mogelijk afgeleid van het Germaanse “Engelheim”, wat “woonplaats van Engel” betekent. In historische bronnen wordt Englum ook aangeduid als Legewier, oftewel “lage wierde”. Deze benaming verwijst naar de relatief geringe hoogte van de terp waarop het dorp is gebouwd, in vergelijking met andere wierden in het gebied.

Geschiedenis

Ontstaan en archeologische betekenis

De wierde van Englum behoort tot de oudste van het Reitdiepgebied en dateert van circa 600 voor Christus. Wierden zijn kunstmatige heuvels die in het noordelijke kustgebied van Nederland en Duitsland werden aangelegd om bewoning mogelijk te maken in het natte kwelderlandschap. Englum werd eeuwenlang bewoond, maar raakte na de middeleeuwen grotendeels ontvolkt. Tot 1920 stond er nog een boerderij op de terp; daarna werd het gebied niet meer permanent bewoond.

Afgraving en herstel

In het begin van de twintigste eeuw werd de wierde gedeeltelijk afgegraven, een gangbare praktijk in die tijd om vruchtbare klei te winnen voor landbouw. Hierdoor verdween een deel van het oorspronkelijke profiel. Bij herstelwerkzaamheden in de periode 2002–2004 is de contour van de wierde opnieuw aangelegd. Deze werkzaamheden werden gecombineerd met baggerwerk in het nabijgelegen Reitdiep en het verbeteren van de landbouwkundige situatie.

In september 2000 werd de steile wand van het niet afgegraven deel van de wierde opnieuw aangesneden. Hierdoor kon een dwarsdoorsnede van driekwart van de wierde worden bestudeerd door archeologen. Het hoogste punt ligt op 4,20 meter boven NAP. De opgravingen leverden waardevolle inzichten op in de bewoningsgeschiedenis en bodemopbouw van het gebied.

Toeristische wetenswaardigheden Englum

Wierdewandeling en landschapsbeleving

De wierde van Englum is vrij toegankelijk en vormt een interessant punt op diverse wandelroutes door het Reitdiepgebied. De steile wand en herstelde contouren zijn zichtbaar in het landschap en geven een indruk van de oorspronkelijke hoogte en vorm. Er zijn geen informatiepanelen ter plaatse, maar de locatie is opgenomen in regionale archeologische kaarten en wandelgidsen.

Een aanbevolen route is de Reitdiepwandeltocht, die langs Saaksum, Ezinge, Oldehove en Englum voert. Deze tocht biedt uitzicht op het meanderende Reitdiep, middeleeuwse kerkjes en karakteristieke wierden.

Natuur en seizoensbeleving

In het voorjaar bloeien de graslanden rond Englum met boterbloemen en pinksterbloemen. In de herfst kleuren de kleivelden en zijn er veel weidevogels te zien, waaronder grutto’s, kieviten en scholeksters. Hier worden ook velduilen en tapuiten waargenomen. Het gebied is geliefd bij vogelaars en landschapsfotografen vanwege het open karakter en de afwisseling van cultuurgrond en waterlopen.

Nabijgelegen bezienswaardigheden

Op korte afstand van Englum liggen diverse interessante locaties:

Culinaire adressen

Hoewel Englum zelf geen horeca kent, zijn er in de omgeving diverse eetgelegenheden. In Ezinge bevindt zich Café De Brug, een dorpscafé met terras aan de Torenstraat.
Adres: Torenstraat 2, 9891 AG Ezinge
Google Maps – Café De Brug

Lokale evenementen

In de regio worden incidenteel kleinschalige activiteiten georganiseerd, zoals open monumentendagen en begeleide wandelingen door het wierdenlandschap. Data en programma’s worden gepubliceerd via de gemeente Westerkwartier en lokale VVV’s.

Gemeenteoverzicht

Englum maakt deel uit van de gemeente Westerkwartier, die bestaat uit de volgende dorpen en kernen:

De gemeente ligt in het westen van de provincie Groningen en grenst aan Friesland. OV-verbindingen lopen via station Zuidhorn, met buslijnen naar de omliggende dorpen.

Lokale tips en weetjes

  1. De wierde van Englum is een van de weinige in Nederland waarvan een dwarsdoorsnede archeologisch is onderzocht.
  2. De naam Legewier verwijst naar de lage ligging van de terp ten opzichte van andere wierden in het gebied.
  3. In Losdorp is een vergelijkbare reconstructie uitgevoerd, waarbij overtollige klei werd gebruikt om de wierde te herstellen.

Bronnen

Plaats een reactie