Haarlem, Noord-Holland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het westen van de provincie Noord-Holland, tussen Amsterdam, Zandvoort, Heemstede en Bloemendaal, ligt de monumentale stad Haarlem. De gemeente bestaat uit de stad zelf en delen van Spaarndam, en grenst aan de gemeenten Haarlemmermeer, Velsen, Bloemendaal en Heemstede. Haarlem ligt aan de rivier de Spaarne en vormt een toegangspoort tot de Kennemerduinen, de Bollenstreek en het strand van Zandvoort. De stad is geliefd bij cultuurliefhebbers, wandelaars en dagjesmensen die op zoek zijn naar een mix van erfgoed, musea en gezellige winkelstraten.

Verklaring van de naam Haarlem

De naam Haarlem is vermoedelijk afgeleid van het Germaanse “Haarlo-heim”, wat “woonplaats op hoge zandgrond” betekent. De eerste schriftelijke vermelding dateert uit de 10e eeuw, in een lijst van bezittingen van de Utrechtse Sint-Maartenskerk. De ligging op een zandrug langs het Spaarne verklaart de toevoeging “heim”, een term die ook voorkomt in andere plaatsnamen zoals Heemstede en Rijswijk.
(Lees verder onder de afbeelding)

Haarlem (c) 2017 Martin Lamboo
Haarlem (c) 2017 Martin Lamboo

Geschiedenis

Haarlem kreeg in 1245 stadsrechten van graaf Willem II van Holland en groeide uit tot een belangrijk handelscentrum. Door de ligging aan het Spaarne en de oude landweg door Holland ontwikkelde de stad zich tot een centrum voor bierbrouwerijen, linnenweverijen en blekerijen. In de 15e eeuw kende Haarlem een bloeiperiode, maar werd ook getroffen door conflicten zoals de Hoekse en Kabeljauwse twisten en de Opstand van het Kaas- en Broodvolk.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog hield Haarlem zeven maanden stand tegen de Spaanse troepen, tot het in 1573 werd ingenomen. Na het vertrek van de Spanjaarden werd de stad opnieuw een centrum van textielproductie, mede dankzij immigranten uit Vlaanderen en Frankrijk. In de 17e eeuw groeide Haarlem uit tot een cultureel bolwerk met schilders als Frans Hals, Jan van Scorel en Goltzius.

In 1927 breidde de gemeente uit door annexatie van delen van Schoten, Heemstede, Bloemendaal, Spaarnwoude en Spaarndam. Tegenwoordig telt Haarlem ruim 147.000 inwoners en staat de stad bekend om haar monumentale binnenstad, hofjes en musea.

Toeristische wetenswaardigheden Haarlem

Haarlem biedt een rijke mix van cultuur, historie en recreatie. De stad is goed bereikbaar per trein, bus en auto, en ligt op korte afstand van het strand en de duinen. De binnenstad is compact en uitstekend te voet te verkennen.

Hofjes en monumenten

Haarlem staat bekend als hofjesstad, met negentien bewaard gebleven hofjes die zijn gesticht door welgestelde burgers voor ouderen en alleenstaande vrouwen. Veel hofjes zijn toegankelijk via poortjes in de binnenstad, en enkele zijn open voor publiek op werkdagen.

Een van de oudste monumenten is De Hoofdwacht, het voormalige stadhuis aan de Grote Markt. Het gebouw dateert uit de 13e eeuw en werd in de 18e eeuw ingericht als wachtgebouw voor de schutterij.
Adres: Grote Markt 17, 2011 RC Haarlem
Google Maps: Grote Markt 17, Haarlem

De Grote of Sint Bavokerk op de Grote Markt in Haarlem is zonder twijfel een van de belangrijkste en meest iconische bezienswaardigheden van de stad. De kerk is een rijksmonument en een architectonisch hoogtepunt van de Nederlandse gotiek. Ze werd gebouwd tussen 1370 en 1520 en is vooral bekend om:

  • Het imposante houten gewelf en de kruisbasiliekvorm
  • Het wereldberoemde Christian Müller-orgel uit 1738, waarop onder anderen Mozart en Mendelssohn speelden
  • De grafzerken van prominente Haarlemmers, waaronder Frans Hals
  • De centrale ligging aan de Grote Markt, waardoor het gebouw het visuele en historische hart van de stad vormt

De kerk is open voor bezoekers en biedt rondleidingen, concerten en tentoonstellingen. De actuele openingstijden en toegangsprijzen zijn te vinden via de officiële website van de Grote Kerk Haarlem.
Adres: Grote Markt 22, 2011 RD Haarlem
Google Maps: Grote Markt 22, Haarlem

Musea en cultuur

Het Frans Hals Museum is gevestigd in het voormalige Oudemannenhuis en toont topstukken uit de Gouden Eeuw, waaronder schuttersstukken en regentenportretten van Frans Hals.
Adres: Groot Heiligland 62, 2011 ES Haarlem
Google Maps: Groot Heiligland 62, Haarlem

Het Corrie ten Boom Huis aan de Barteljorisstraat is gewijd aan het verzetswerk van de familie Ten Boom tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Adres: Barteljorisstraat 19, 2011 RA Haarlem
Google Maps: Barteljorisstraat 19, Haarlem

Het Historisch Museum Haarlem en het ABC Architectuurcentrum bevinden zich aan het Groot Heiligland 47. Ze bieden exposities over stadsontwikkeling, architectuur en het verhaal van Haarlem.

Natuur en molens

Aan de Papentorenvest staat Molen De Adriaan, een achtkantige stellingmolen die op zaterdag draait en rondleidingen aanbiedt.
Adres: Papentorenvest 1, 2011 AV Haarlem
Google Maps: Papentorenvest 1, Haarlem

In het Kenaupark, vlak bij het station, staat een monument ter nagedachtenis aan verzetsstrijdster Hannie Schaft, die in 1945 werd geëxecuteerd. Het beeld “Vrouw in het Verzet” is een eerbetoon aan haar moed en staat centraal in herdenkingen.

Uitgaansleven en verborgen terrassen

Haarlem heeft een levendig uitgaansleven met een groot aanbod aan cafés, restaurants en terrassen. Op pleinen als de Grote Markt, Botermarkt en Oude Groenmarkt zijn ruime terrassen te vinden. Bijzondere plekken zijn de binnentuin van restaurant Specktakel in de Spekstraat, het Proveniershof bij Juffrouw Zonder Zorgen, en de hofjes met verborgen tuinen.

Lokale tips en weetjes

  1. Haarlem heeft een opvallend hoog aantal horecazaken per inwoner.
  2. Hier worden grote gele kwikstaarten, boomkruipers en sperwers waargenomen in de stadsparken en langs het Spaarne.
  3. De stad telt meer dan 1.100 rijksmonumenten, waaronder kerken, molens, hofjes en herenhuizen.

Bronnen

Plaats een reactie