Laatste update 23/09/2025 door Redactie
In het uiterste noorden van Nederland, waar de provincies Groningen en Friesland elkaar raken, ligt het uitgestrekte Lauwersmeergebied. Deze unieke regio strekt zich uit over delen van de gemeenten Het Hogeland (voorheen De Marne en Zuidhorn) en Noardeast-Fryslân (voorheen Dongeradeel en Kollumerland). Rond het meer liggen karakteristieke dorpen zoals Zoutkamp, Vierhuizen, Lauwersoog, Anjum en Dokkumer Nieuwe Zijlen, elk met een eigen verhaal en sfeer. Het landschap wordt gekenmerkt door open water, rietvelden, jonge bossen en een rijke vogelpopulatie, en vormt een geliefde bestemming voor natuurliefhebbers, wandelaars, fietsers en watersporters.
Verklaring van de naam
De naam Lauwersmeer verwijst naar de rivier de Lauwers, die vroeger uitmondde in de Lauwerszee. Deze zee was een ondiepe binnenzee die in directe verbinding stond met de Waddenzee. Na de afsluiting van de Lauwerszee in 1969 ontstond een nieuw meer, dat zijn naam behield als eerbetoon aan het oorspronkelijke waterlichaam. De naam leeft voort in het landschap, de geschiedenis en de cultuur van de regio.
Geschiedenis
Tot ver in de 20e eeuw was het gebied rond de Lauwerszee een dynamisch getijdenlandschap, gevormd door de invloed van de zee en de rivieren Lauwers, Hunze en Ee. In 1969 werd de Lauwerszee definitief afgesloten van de Waddenzee door de aanleg van een stevige dijk tussen Lauwersoog en Zoutkamp. Deze ingreep was bedoeld om overstromingen te voorkomen en het achterland te beschermen. Door de afsluiting veranderde het zoute zeewater geleidelijk in zoet water, wat leidde tot een ingrijpende transformatie van het ecosysteem.
Het nieuwe meer ontwikkelde zich tot een waardevol natuurgebied, waar flora en fauna zich in hoog tempo aanpasten. In 2003 kreeg het gebied de officiële status van Nationaal Park Lauwersmeer, waarmee het belang van natuurbehoud en recreatie werd onderstreept. Sindsdien is het park uitgegroeid tot een voorbeeld van geslaagde landschapsontwikkeling en ecologisch herstel.
Toeristische wetenswaardigheden
Nationaal Park Lauwersmeer biedt een breed scala aan activiteiten voor bezoekers. Je kunt er wandelen over uitgestrekte paden, fietsen langs rietkragen en bossen, varen op het meer en vogels spotten vanaf speciaal aangelegde uitkijkpunten. Het gebied is een hotspot voor vogelwaarnemers: jaarlijks worden hier honderden soorten gesignaleerd, waaronder de zeearend, blauwborst en baardmannetje.
Aan de Groningse kant ligt het vissersdorp Zoutkamp, met een kleurrijke haven, visserijmuseum en gezellige eetgelegenheden. Aan de Friese zijde vind je Anjum, waar het bezoekerscentrum van het park is gevestigd. Lauwersoog is het vertrekpunt voor wadlooptochten en bootexcursies naar Schiermonnikoog.
Lokale tips en weetjes
- Militair oefenterrein Lauwersoog: Een deel van het gebied wordt gebruikt door Defensie, maar is buiten oefenperiodes toegankelijk voor ruiters en menners. De Stichting Paardensport De Marne organiseert hier regelmatig tochten.
- Sterrenkijken bij het Jaap Deensgat: Door de afwezigheid van lichtvervuiling is het Lauwersmeer een van de donkerste plekken van Nederland. Het uitkijkpunt bij het Jaap Deensgat is ideaal voor nachtelijke observaties.
- Kunst in de openbare ruimte: In Vierhuizen en Zoutkamp zijn diverse kunstwerken te vinden die verwijzen naar de visserij en het landschap, waaronder een monumentale vis van cortenstaal en een houten rietsnijder.
Praktische informatie
Activiteitencentrum Nationaal Park Lauwersmeer – Anjum
Adres: De Rug 1, 9133 DT Anjum
Openingstijden: di–zo 10:00–17:00 (maandag gesloten)
Entree: gratis toegang, excursies vanaf €5
Parkeren: gratis bij het centrum
OV: Buslijn 50 vanaf station Leeuwarden, halte Anjum
Google Maps: Activiteitencentrum Lauwersmeer
Vogeluitkijkpunt Jaap Deensgat – Lauwersmeer
Adres: Jaap Deensgat, nabij Lauwersoog
Openingstijden: vrij toegankelijk, dag en nacht
Entree: gratis
Parkeren: kleine parkeerplaats aan de toegangsweg
OV: Buslijn 163 vanaf station Winsum, halte Lauwersoog Haven
Google Maps: Jaap Deensgat
Museum Visserij Zoutkamp
Adres: Reitdiepskade 2, 9974 PJ Zoutkamp
Openingstijden: wo–zo 11:00–17:00 (april–oktober)
Entree: €6 volwassenen, kinderen gratis
Parkeren: betaald parkeren in het centrum
OV: Buslijn 65 vanaf station Groningen, halte Zoutkamp Haven
Google Maps: Museum Visserij Zoutkamp
Minder bekende plekken
- Dokkumer Nieuwe Zijlen: Een klein dorp met een historische sluis en een prachtig uitzicht over het Lauwersmeer. Ideaal voor een rustige picknick of een korte wandeling.
- Kollumerwaard: Een natuurgebied aan de zuidkant van het meer, met wandelroutes door jonge bossen en rietvelden. Hier broeden zeldzame vogels zoals de roerdomp.
- Fietsroute “Rondje Lauwersmeer”: Een 43 km lange route die het hele meer omcirkelt. Startpunt: Lauwersoog, routebord bij de haven.
- Culinaire tip: Restaurant Het Booze Wijf in Lauwersoog serveert streekgerechten met vis uit eigen haven, zoals gebakken zeebaars en gerookte paling.
Bronnen
- Staatsbosbeheer: Gebruikt voor informatie over natuurbeheer, vogelsoorten en wandelroutes in het Lauwersmeergebied.
- Provincie Groningen: Gebruikt voor gegevens over recreatievaart, havenontwikkeling en gemeentelijke herindeling.
- Nationaal Park Lauwersmeer: Gebruikt voor informatie over het activiteitencentrum, excursies en educatieve programma’s.
- Stichting Paardensport De Marne: Gebruikt voor informatie over ruiterroutes en het gebruik van het oefenterrein.
- Museum Visserij Zoutkamp: Gebruikt voor openingstijden, entreeprijzen en achtergrondinformatie over de visserijcultuur.