Laatste update 14/10/2025 door Redactie
Ooststellingwerf ligt in het zuidoosten van Friesland, vlak bij de grens met Drenthe. De gemeente grenst aan dorpen zoals Diever (13 km), Gorredijk (14 km), Veenhuizen (12 km) en Drachten (15 km). De hoofdplaats is Oosterwolde (0 km), waar ook het gemeentehuis staat. De regio is rijk aan natuur, cultuur en historie, en biedt volop mogelijkheden voor toeristen die rust en ruimte zoeken.
Verklaring van de naam Ooststellingwerf
De naam Ooststellingwerf verwijst naar het oostelijke deel van het historische gebied Stellingwerf, dat ooit een zelfstandige streek was. Samen met Weststellingwerf vormde het een aparte eenheid binnen het huidige Friesland. De term ‘stelling’ duidt op een verdedigingswerk, wat past bij het verleden van de regio waarin schansen en grensverdediging een rol speelden.
Geschiedenis
Ooststellingwerf kent een lange bewoningsgeschiedenis. Archeologische vondsten bij Oosterwolde tonen sporen van de Kringgreppelcultuur, een prehistorische nederzetting die te zien is in het Fries Museum in Leeuwarden. Oorspronkelijk hoorde het gebied bij Drenthe, wat nog te zien is aan de bouwstijl van de oude zanddorpen zoals Oldeberkoop en Makkinga.
Vanaf 1500 werd het gebied onderdeel van Friesland en opgedeeld in twee grietenijen: Stellingwerf Oosteinde en Stellingwerf Westeinde. In de 17e eeuw vonden hier regelmatig conflicten plaats, vooral rond de schansen bij toegangswegen naar Friesland. Oldeberkoop werd meerdere keren aangevallen door troepen van de bisschop van Utrecht en de graaf van Holland.
Ondanks de bestuurlijke indeling bij Friesland heeft Ooststellingwerf zijn eigen identiteit behouden. Die komt tot uiting in de streektaal Stellingwerfs, die verwant is aan het Nedersaksisch en nog steeds gesproken wordt in dorpen zoals Fochteloo, Donkerbroek en Nijeberkoop. De stichting Stellingwarver Schrieversronte zet zich in voor het behoud van deze taal en cultuur, en heeft inmiddels meer dan honderd boeken uitgegeven.
Toeristische wetenswaardigheden Ooststellingwerf
Ooststellingwerf is een van de groenste gemeenten van Nederland. Ruim 4.000 hectare bestaat uit bos en natuurgebied. Het landschap is afwisselend, met coulissenlandschap, heidevelden, vennen en hoogveen. De rivieren de Linde en de Tjonger vormen natuurlijke grenzen en markeren ook de overgang tussen taalgebieden.
Fochtelooërveen
Tussen Fochteloo en Ravenswoud ligt het Fochtelooërveen, een beschermd hoogveengebied van ruim 3.000 hectare. Het gebied wordt beheerd door Natuurmonumenten en is erkend als Habitat- en Vogelrichtlijngebied. Hier worden kraanvogels gespot, die sinds 2001 jaarlijks broeden in het gebied. Het veen bestaat uit natte graslanden, bos en levend hoogveen. Wandelaars kunnen het gebied verkennen via gemarkeerde paden. Google Maps-link
Nationaal Park Drents-Friese Wold
Aan de zuidrand van de gemeente ligt het Nationaal Park Drents-Friese Wold, een uitgestrekt natuurgebied van 6.150 hectare. Het park ligt tussen Appelscha en Diever, en biedt bossen, heide en zandverstuivingen. Het bezoekerscentrum aan Terwisscha 6a, Appelscha is dagelijks geopend en biedt wandelkaarten, exposities en informatie over het gebied. Entree is gratis. Parkeren kan op het terrein. OV-bereikbaarheid is goed via buslijn 15 vanaf Oosterwolde. Google Maps-link
Bosbergtoren en Openluchttheater
In Appelscha staat de Bosbergtoren, een uitkijktoren van 33 meter hoog met uitzicht over het Drents-Friese Wold. De toren ligt aan Bosberg 2 en is bereikbaar via wandelpaden. Google Maps-link
Vlakbij ligt het Openluchttheater De Koele, een natuurlijk amfitheater waar in de zomermaanden voorstellingen plaatsvinden. Het theater ligt aan Boerestreek 12. Google Maps-link
Turfroute
De historische Turfroute loopt via de Opsterlandse Compagnonsvaart door Donkerbroek richting Gorredijk. Deze vaarroute werd vroeger gebruikt voor het transport van turf en telt negen sluizen met een hoogteverschil van 12 meter. Tegenwoordig varen toeristen over dit traject, dat aansluit op de Drentsche Hoofdvaart bij Appelscha. In Oldeberkoop is een passantenhaven voor recreatievaart.
Klokkestoelen en boerderijen
In de gemeente staan zeven klokkestoelen, houten torens met luidklok, die typerend zijn voor deze streek. Daarnaast zijn er verspreid over de dorpen oude Saksische boerderijen, herkenbaar aan hun lage bouw en rieten daken. Deze gebouwen dragen bij aan het erfgoed en de landelijke uitstraling van Ooststellingwerf.
Lokale evenementen en cultuur
In 2026 worden in Oosterwolde en Appelscha weer diverse evenementen georganiseerd, zoals het Stellingwerf Festival, de Boerenmarkt Oldeberkoop en het Kunstweekend Makkinga. Deze evenementen bieden streekproducten, muziek en ambachtelijke demonstraties. Data en programma’s worden gepubliceerd via de gemeentelijke website en lokale VVV’s.
Streekproducten en culinaire adressen
In dorpen zoals Haulerwijk en Elsloo vind je boerderijwinkels met verse zuivel, vlees en groenten. Streekgerechten zoals turfstoofpot, Friese droge worst en boekweitpannenkoeken zijn te proeven bij lokale eetgelegenheden. Voor boerderijwinkels binnen 2 km van de dorpskernen is informatie beschikbaar via lekkerder.nl.
Wandel- en fietsroutes
De gemeente biedt tientallen wandelroutes, waaronder een populaire tocht door het Fochtelooërveen, beschikbaar via allewandelroutes.nl. Fietsroutes verbinden de dorpen met natuurgebieden en zijn geschikt voor recreatieve en sportieve fietsers. Bewegwijzering is goed en kaarten zijn verkrijgbaar bij het bezoekerscentrum in Appelscha.
Bronnen
- Natuurmonumenten – informatie over het Fochtelooërveen, natuurbeheer en broedende kraanvogels
- Gemeente Ooststellingwerf – plaatsindeling, evenementen, streektaal en toeristische voorzieningen
- Stellingwarver Schrieversronte – erkenning van het Stellingwerfs en culturele publicaties
- Nationaal Park Drents-Friese Wold – omvang, bezoekerscentrum en recreatie
- Allewandelroutes.nl – wandelroutes in natuurgebieden van Ooststellingwerf