Spaarndam, Noord-Holland

Laatste update 08/09/2025 door Redactie

Spaarndam is een karakteristiek dorp in de provincie Noord-Holland, gelegen aan het water van het Spaarne en deels in de gemeenten Haarlemmermeer en Haarlem. Het ligt strategisch tussen de stad Haarlem en het recreatiegebied Spaarnwoude, met in de nabije omgeving plaatsen als Halfweg, Santpoort en Velserbroek. Dankzij de ligging aan de historische waterwegen en de nabijheid van zowel stedelijke voorzieningen als uitgestrekte natuurgebieden, is Spaarndam een geliefde plek voor bewoners en bezoekers. Het dorp wordt gekenmerkt door zijn schilderachtige straten, historische gevels en de aanwezigheid van sluizen die het waterpeil reguleren.

Verklaring van de naam

De naam Spaarndam verwijst naar de dam die in de 13e eeuw werd aangelegd in het Spaarne om het achterland te beschermen tegen overstromingen vanuit het IJ. Deze dam vormde het hart van de nederzetting en gaf het dorp zijn naam: ‘Spaarne’ voor de rivier en ‘dam’ voor de waterkering. De aanleg van deze dam was een belangrijk waterstaatkundig project in de middeleeuwen en maakte het mogelijk om het omliggende land te ontginnen en te bewonen.

Geschiedenis

Spaarndam ontstond in de late middeleeuwen als een nederzetting rond de dam en de bijbehorende sluizen. De dam werd gebouwd in opdracht van de graaf van Holland en speelde een cruciale rol in de bescherming van het achterland tegen het water van het IJ. Door de aanleg van sluizen kon men het waterpeil reguleren, wat zowel de veiligheid als de scheepvaart ten goede kwam.

In de 17e eeuw beleefde Spaarndam een bloeiperiode. De Nederlands Hervormde Kerk, gebouwd in deze tijd, vormt nog altijd een markant punt in het dorpsbeeld. De visserij was eeuwenlang een belangrijke bron van inkomsten, waarbij vooral de haringvangst van betekenis was. De ligging aan het water maakte het dorp ook tot een overslagpunt voor goederen richting Haarlem en Amsterdam.

Een bijzonder element in de dorpsgeschiedenis is het standbeeld van Hans Brinker, het fictieve jongetje uit het Amerikaanse boek Hans Brinker or The Silver Skates (1865) van Mary Mapes Dodge. In het verhaal voorkomt hij een dijkdoorbraak door zijn vinger in een gat in de dijk te steken. Hoewel het verhaal geen historische basis heeft in Spaarndam, is het beeld uitgegroeid tot een geliefd symbool en toeristische trekpleister.

Door de eeuwen heen heeft Spaarndam zijn historische karakter weten te behouden. De oude sluizen, de kade met monumentale panden en de smalle straatjes ademen nog altijd de sfeer van een vissersdorp uit de Gouden Eeuw.

Toeristische wetenswaardigheden

Spaarndam is een aantrekkelijke bestemming voor wie houdt van historie, water en natuur. Het dorp biedt een combinatie van cultureel erfgoed, recreatieve mogelijkheden en culinaire adressen.

Belangrijkste bezienswaardigheden en praktische informatie

Nederlands Hervormde Kerk
Adres: Kerkplein, 2064 MA Spaarndam
Openingstijden: Regelmatig geopend voor bezichtiging, vooral in de zomermaanden en tijdens evenementen.
Entree: Gratis, donaties welkom.
Parkeren: Beperkt in het centrum; grotere parkeerplaatsen aan de rand van het dorp.
OV: Busverbindingen vanuit Haarlem en Amsterdam, halte op loopafstand.
Google Maps

Oude Sluizen van Spaarndam
Adres: Sluisplein, 2064 MA Spaarndam
Openingstijden: Altijd toegankelijk.
Entree: Gratis.
Parkeren: Nabij het Sluisplein en langs de kade.
OV: Bushalte in het centrum.
Google Maps

Standbeeld van Hans Brinker
Adres: Spaarndammerdijk, 2064 MA Spaarndam
Openingstijden: Altijd toegankelijk.
Entree: Gratis.
Parkeren: Langs de dijk of in het centrum.
OV: Bushalte op enkele minuten lopen.
Google Maps

Minder bekende plekken en lokale tips

  • Fort benoorden Spaarndam: Onderdeel van de Stelling van Amsterdam, UNESCO Werelderfgoed. Het fort is te bezoeken tijdens open dagen en biedt een inkijkje in de militaire geschiedenis.
  • Recreatiegebied Spaarnwoude: Direct naast het dorp, ideaal voor wandelen, fietsen en watersport.
  • Visserijmuseum Spaarndam: Kleinschalig museum dat de geschiedenis van de lokale visserij belicht.

Evenementen

  • Visserijdag: Jaarlijks evenement in de zomer met demonstraties, markten en muziek.
  • Open Monumentendag: Diverse historische gebouwen en sluizen zijn toegankelijk voor publiek.
  • Kunst in Spaarndam: Expositie van lokale kunstenaars in tuinen en ateliers.

Culinaire adressen

  • Restaurant Aan Tafel bij Jan: Bekend om verse visgerechten en uitzicht op de sluis.
  • Café Spaarndam: Gezellige plek voor een drankje of lunch.
  • IJssalon aan de Dijk: Populair in de zomermaanden.

Fiets- en wandelroutes

  • Spaarndamroute: Fietsroute langs de sluizen, het Spaarne en door Spaarnwoude.
  • Stelling van Amsterdam-route: Ontdek forten en waterwerken rondom het dorp.
  • Wandelpad langs het Spaarne: Met uitzicht op historische panden en schepen.

Seizoensgebonden activiteiten

  • Voorjaar: Bloesemwandelingen in Spaarnwoude en vogelspotten langs het water.
  • Zomer: Kanoën op het Spaarne en terrasjes aan de kade.
  • Herfst: Fotowandelingen door het dorp en langs de forten.
  • Winter: Bij vorst schaatsen op de vaarten en sfeervolle wintermarkten.

Bronnen

Plaats een reactie