Jan in de zak (West­ Friesland)

Laatste update 01/09/2025 door Redactie

Jan in de zak is een traditioneel gerecht uit West-Friesland, geliefd als stevig lunchgerecht of nagerecht. Het bestaat uit een gestoomde deegbol met rozijnen, geserveerd met warme stroopsaus. De naam verwijst naar de manier van bereiden: het deeg wordt in een katoenen zak gekookt in water. Dit recept is geschikt voor zes personen.

Ingrediënten

  • 250 gram rozijnen of krenten
  • 250 gram boekweitmeel
  • 250 gram zelfrijzend bakmeel
  • ½ liter melk
  • Snufje zout
  • 125 gram boter of margarine
  • 1 pot keukenstroop
  • ½ dl water
  • Schoon katoenen kussensloop of luier
  • Elastiek of keukentouw
  • Satéprikker

Tip: Boekweitmeel is lokaal verkrijgbaar bij molenwinkels in Medemblik en Hoorn, waar je ook meer leert over de geschiedenis van graanverwerking in West-Friesland.

Bereiding

  1. Spoel de rozijnen goed af en laat ze uitlekken.
  2. Breng ze in een pan met ruim water aan de kook.
  3. Plaats een omgekeerd bord op de bodem van de pan om aanbranden te voorkomen.
  4. Meng in een kom het boekweitmeel, zelfrijzend bakmeel en zout. Voeg al roerend melk toe tot een glad, dik beslag ontstaat dat net van de lepel loopt.
  5. Roer de rozijnen door het beslag.
  6. Schep het beslag in één punt van de katoenen zak. Bind de zak ruim boven de vulling dicht met elastiek of touw. Houd rekening met verdubbeling van het volume tijdens het koken.
  7. Leg de zak in kokend water en laat het gerecht in circa 3½ uur garen. Keer de zak regelmatig.
  8. Controleer de gaarheid met een satéprikker: komt deze er droog uit, dan is de ‘Jan’ gaar.
  9. Verwarm intussen de stroop met boter en water in een pannetje tot een gladde saus ontstaat.
  10. Haal de zak uit het water, laat uitlekken en verwijder voorzichtig de vulling.
  11. Snijd de ‘Jan’ in plakken en verdeel over zes borden. Serveer met warme stroopsaus.

Tip: In het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn vind je een keukenopstelling uit de jaren ’50 waarin dit soort streekgerechten werden bereid. Adres: Krententuin 24, Hoorn. Geopend: di–zo 10:00–17:00. Entree: €9. Google Maps-link

Achtergrond

‘Jan in de zak’ is een klassiek gerecht uit West-Friesland, maar varianten komen ook voor in andere delen van Nederland, zoals Drenthe en Gelderland, vaak met regionale aanpassingen. De naam ‘Jan’ is vermoedelijk een generieke aanduiding; de ‘zak’ verwijst naar de katoenen sloop waarin het gerecht wordt gekookt. Vroeger gebruikte men vaak een katoenen luier.

Weetje: In Enkhuizen wordt dit gerecht soms geserveerd tijdens streekmarkten en folkloristische evenementen, waar bezoekers kennis maken met lokale eetcultuur.

Praktische informatie

  • Benodigdheden: Grote kookpan, katoenen zak, omgekeerd bord, satéprikker
  • Bereidingstijd: ca. 4 uur inclusief saus
  • Serveertip: Lekker met een kop thee of boerenmelk uit de regio
  • Vegetarisch: Ja
  • Veganistisch: Vervang boter door plantaardige margarine

Bronnen

Plaats een reactie