Laatste update 25/07/2025 door Redactie
Nederland kent een rijke traditie in het beschermen van zijn natuur. Dit artikel belicht wanneer het eerste gebied werd aangewezen, hoe dat proces werkt, hoeveel beschermde gebieden er nu zijn en welke soorten bescherming we onderscheiden.
De eerste aanwijzing: het Naardermeer
Het eerste officieel beschermde natuurgebied in Nederland is het Naardermeer. In 1905 richtten Jac. P. Thijsse en Eli Heimans de Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten op en kochten zij het Naardermeer om het te behoeden voor vuildumping door de gemeente Amsterdam.
Hoe werkt het aanwijzingsproces?
Bescherming van natuurgebieden verloopt via zowel particuliere initiatieven als overheidsregulering:
- Particuliere aankoop
Natuurmonumenten koopt en beheert natuurterreinen op vrijwillige basis, te beginnen met het Naardermeer in 1905. - Staatsbosbeheer en wetgeving
Eind 19e eeuw richtte de staat Staatsbosbeheer op om bossen en natuurreservaten te beheren. In 1928 trad de eerste Natuurbeschermingswet in werking. Sinds 2017 zijn alle beschermingsvormen gebundeld in de Wet Natuurbescherming. - Natuurnetwerk Nederland (NNN)
Het NNN, voorheen Ecologische Hoofdstructuur, is een planologisch beschermd netwerk van bestaande en nieuwe natuurgebieden. Provincies stellen in hun omgevingsplannen vast welke gebieden en waarden beschermd worden. - Europese bescherming
Natura 2000-gebieden zijn wettelijk beschermd op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijnen. Zonder vergunning mag geen plan of project negatieve effecten hebben op deze gebieden.
Hoeveel natuurgebieden zijn er nu?
Vandaag de dag is ongeveer 26 % van Nederland beschermd natuurgebied. Binnen deze ruimste telling vallen statelijke, provinciale en Europese regimes.
| Type gebied | Aantal |
|---|---|
| Nationale parken | 21 |
| Natura 2000-gebieden | 162 |
| Gebieden beheerd door Natuurmonumenten | 313 (± 112.000 ha) |
Onderscheid in beschermingsvormen
We onderscheiden de volgende hoofdtypen natuurgebieden:
- Nationale parken
Minimaal 1.000 ha groot en open voor publiek. Voorbeelden: De Hoge Veluwe en De Biesbosch. - Natura 2000-gebieden
Europees netwerk voor kwetsbare planten- en diersoorten. Voorbeelden: Waddenzee en Oostvaardersplassen. - Natuurnetwerk Nederland (NNN)
Samenhangend netwerk van half-natuurlijke en natuurlijke terreinen, bedoeld om soortenverbinding te bevorderen. - Provinciale natuurgebieden
Beheerd door provinciale landschappen, vaak kleinschalig en regionaal specifiek. - Internationale aanduidingen
Ramsar-wetlands (moerassen en veengebieden), UNESCO-Werelderfgoed (bijv. Kinderdijk, Waddenzee).
Nederlandse natuurgebieden vormen samen een netwerk van beschermde landschappen, strand, duinen, bossen, heide en wetlands. Ze bieden onderdak aan duizenden soorten, vormen recreatieve zones en leveren cruciale ecosysteemdiensten.
Wist je dat?
- De Waddenzee is het grootste natuurlijk wetland van Europa en trekt jaarlijks ruim 12 miljoen trekvogels.
- Nederland streeft ernaar om het Natuurnetwerk Nederland vóór 2030 uit te breiden naar 30 % van het grondoppervlak.
- Elk jaar opent tijdens de Nationale Parkenweek een aantal parken speciale routes en activiteiten voor bezoekers.