Laatste update 08/09/2025 door Redactie
Vlak bij de Duitse grens, in het schilderachtige Westerwolde in de provincie Groningen, ligt de historische vesting Bourtange. Deze unieke plaats wordt omringd door een groen landschap van beekdalen, bossen en akkers, en ligt op korte afstand van dorpen als Vlagtwedde, Sellingen en Ter Apel, en steden als Winschoten en Stadskanaal. Dankzij de strategische ligging is Bourtange eeuwenlang een belangrijk verdedigingspunt geweest. Tegenwoordig is het een geliefde bestemming voor toeristen die cultuur, geschiedenis en natuur willen combineren.
Verklaring van de naam
De naam Bourtange verwijst naar de ligging op een zandrug (tange) in een moerassig gebied. Het eerste deel, “Bour”, wordt vaak in verband gebracht met het Oudnederlandse woord voor “boer” of “nederzetting”, maar kan ook verwijzen naar een persoonlijke naam of een beschrijving van het landschap. Samen betekent het dus iets als “zandrug van Bour” of “nederzetting op de tange”. Deze ligging op hoger terrein maakte het in de 16e eeuw tot een ideale plek voor een verdedigingswerk.
Geschiedenis
De oorsprong van Bourtange gaat terug tot 1580, toen Willem van Oranje opdracht gaf om hier een schans aan te leggen om de enige doorgangsroute tussen Duitsland en de stad Groningen te controleren. De vesting werd aangelegd in een stervormig patroon, omringd door grachten en wallen, en speelde een belangrijke rol tijdens de Tachtigjarige Oorlog.
In 1742 werd de vesting voltooid in de vorm die we nu kennen. De verdedigingswerken bestonden uit bastions, ravelijnen, ophaalbruggen en dwingers. Na de opheffing van de vestingfunctie in 1851 raakte het complex in verval en veranderde Bourtange in een gewoon dorp.
Vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw werd besloten de vesting in oude glorie te herstellen. Op basis van historische kaarten en archeologisch onderzoek werd Bourtange gereconstrueerd naar de situatie van 1742. Tegenwoordig is het een levend openluchtmuseum waar bezoekers de sfeer van de 18e eeuw kunnen ervaren.
Een bijzonder detail is de kudde Solognote‑schapen die op de buitenwallen graast. Dit zeldzame Franse ras is licht gebouwd en vertrapt de grasmat niet, waardoor de wallen in goede staat blijven. In Nederland leven slechts zo’n 250 van deze dieren.
Toeristische wetenswaardigheden
Bourtange is tegenwoordig een toeristische trekpleister waar geschiedenis, cultuur en natuur samenkomen. De vesting is vrij toegankelijk en biedt een groot aantal bezienswaardigheden, musea en evenementen.
Belangrijkste bezienswaardigheden
- Vestinggrachten en wallen – Wandel over de wallen en langs de grachten voor een prachtig uitzicht over de stervormige structuur.
- Ophaalbruggen en poorten – De toegang tot de vesting verloopt via historische bruggen en poorten, die nog steeds in gebruik zijn.
- Musea in officierswoningen – In de voormalige woningen van officieren zijn musea ingericht die het leven in de 18e eeuw tonen.
- Kanonopstellingen – Verspreid over de vesting staan originele en gereconstrueerde kanonnen.
- Marktplein – Het centrale plein is omringd door historische panden en gezellige horecagelegenheden.
Drie belangrijkste locaties met praktische informatie
- Museum Terra Mora – Over de geschiedenis van de vesting en de natuur van Westerwolde.
Adres: W. Lodewijkstraat 33, 9545 PA Bourtange
Openingstijden: Dagelijks 11.00–16.30 uur (april–oktober), beperkte opening in wintermaanden
Entree: € 8,00 volwassenen, € 4,00 kinderen (6–12 jaar)
Parkeren: Gratis parkeerterrein buiten de vesting, 5 minuten lopen
OV: Busverbinding vanuit Winschoten en Stadskanaal
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Museum+Terra+Mora/@53.0069444,7.1925,17z - Kruithuis – Historisch gebouw waar buskruit werd opgeslagen, nu ingericht als expositie.
Adres: Commandeurstraat 1, 9545 PS Bourtange
Openingstijden: Dagelijks 11.00–16.30 uur (april–oktober)
Entree: inbegrepen bij combiticket vestingmusea
Parkeren: Buiten de vesting, loopafstand
OV: Bereikbaar met buslijn 811 vanuit Winschoten
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Kruithuis/@53.0063889,7.1936111,17z - Synagoge Bourtange – Herinnering aan de Joodse gemeenschap die hier ooit woonde.
Adres: Synagogestraat 1, 9545 PK Bourtange
Openingstijden: 1 april–1 november dagelijks 11.00–17.00 uur; 1 november–1 januari za–zo 12.00–15.00 uur
Entree: € 3,00
Parkeren: Buiten de vesting
OV: Busverbinding vanuit omliggende plaatsen
Google Maps: https://www.google.com/maps/place/Synagoge+Bourtange/@53.0061111,7.1930556,17z
Extra lokale tips en weetjes
- In december wordt het Kerstmarkt Bourtange gehouden, een sfeervol evenement met kraampjes, muziek en verlichting.
- De omgeving biedt prachtige fietsroutes langs het riviertje de Ruiten Aa en door het natuurgebied Ter Wupping.
- In de zomer vinden er regelmatig historische veldslagen plaats waarbij vrijwilligers in kostuum de strijd naspelen.
- Culinaire tip: Proef de lokale specialiteit Groninger koek bij bijvoorbeeld Knol’s Koek in Groningen.
- In de directe omgeving ligt Klooster Ter Apel, een middeleeuws klooster dat eveneens te bezoeken is.
Overnachten en verblijven
In en rond Bourtange zijn diverse accommodaties te vinden, van knusse bed & breakfasts tot vakantiehuizen en campings. Ook in nabijgelegen dorpen als Vlagtwedde en Sellingen zijn hotels en vakantieparken beschikbaar.
Bereikbaarheid
Met de auto is Bourtange goed bereikbaar via de N365 en N973. Parkeren kan op de grote parkeerplaats buiten de vesting. Met het openbaar vervoer reis je via Winschoten of Stadskanaal en neem je vervolgens de bus naar Bourtange.
Bronnen
- Visit Groningen – Historische achtergrond, bezienswaardigheden en algemene toeristische informatie over Vesting Bourtange.
- Het Groninger Landschap – Informatie over Museum Terra Mora, thema’s, locatie en bereikbaarheid.
- Vesting Bourtange – Officiële bezoekersinformatie, openingstijden, parkeergegevens, evenementen en musea.
- Solognote Nederland – Feiten over het Solognote‑schaperras en aantallen in Nederland.
- Synagoge Bourtange – Openingstijden, doelstelling en activiteiten van de synagoge.
- Wattedoenin.nl – Data, sfeerbeschrijving en praktische informatie over Kerstmarkt Bourtange.
- Dal van de Ruiten Aa – Beschrijving van fietsroutes langs de Ruiten Aa en door Ter Wupping.
- RTV Noord – Verslag en details over de jaarlijkse Slag om Bourtange.
- Knol’s Koek – Informatie over de Groninger koek en het productieproces.
- Klooster Ter Apel – Bezoekersinformatie, openingstijden en entreeprijzen van het klooster.