Elst, Utrecht

Laatste update 16/09/2025 door Redactie

Aan de zuidrand van de Utrechtse Heuvelrug, direct aan de oevers van de Nederrijn, ligt het dorp Elst. Deze groene kern maakt deel uit van de gemeente Rhenen in de provincie Utrecht en telt circa 3.700 inwoners. In de directe omgeving liggen onder andere Rhenen, Amerongen, Veenendaal, Remmerden en Overberg. De ligging tussen rivier, stuwwal en agrarisch cultuurlandschap maakt Elst tot een aantrekkelijke bestemming voor wandelaars, natuurliefhebbers en bezoekers met interesse in cultureel erfgoed.

Verklaring van de naam Elst

De naam Elst is van Germaanse oorsprong en komt in meerdere Nederlandse provincies voor. In deze regio verwijst de naam waarschijnlijk naar een nederzetting bij elzenbomen, die van oudsher veel voorkwamen langs de rivieren. De combinatie van vruchtbare rivierklei en vochtige gronden maakte het gebied geschikt voor landbouw en tabaksteelt, wat later bepalend werd voor de identiteit van het dorp.

Geschiedenis

Elst heeft een lange geschiedenis als agrarisch dorp. In de 18e en 19e eeuw was de tabaksteelt hier van groot economisch belang. De karakteristieke tabaksschuren, die nog steeds in het landschap te zien zijn, herinneren aan deze periode. Veel van deze schuren hebben inmiddels een nieuwe functie gekregen, zoals woning, atelier of opslagruimte.

Een markant gebouw in het dorp is de Nederlands Hervormde Kerk, gelegen aan de Rijksstraatweg. Deze kerk, ook bekend als de voormalige Grote of St. Maartenskerk en St. Werenfriduskerk, is bijna 200 jaar oud en staat geregistreerd als rijksmonument. Tijdens de Slag om Arnhem in 1944 werd de kerk zwaar beschadigd, maar na de oorlog zorgvuldig hersteld. Opvallend is de houten kapconstructie, die is geïnspireerd op de bouwstijl van de tabaksschuren in de omgeving. Binnenin zijn beschilderde booggewelven en een historisch pijporgel uit circa 1865 te bewonderen.

Toeristische wetenswaardigheden Elst

Elst biedt een gevarieerd aanbod aan bezienswaardigheden en activiteiten, van cultuurhistorie tot natuurbeleving. De combinatie van rivierlandschap, heuvelrug en agrarisch erfgoed maakt het dorp aantrekkelijk voor een breed publiek.

Plantage Willem III en Aardkundig Monument

Ten westen van het dorp ligt de Plantage Willem III, een natuurgebied dat beheerd wordt door Utrechts Landschap. Hier bevindt zich een bijzonder fenomeen: een sneeuwsmeltwaterdal, ontstaan in de laatste ijstijd tussen 80.000 en 10.000 jaar geleden. Het dal is aangewezen als Aardkundig Monument, wat betekent dat het een unieke geologische structuur is die inzicht geeft in de vorming van het landschap. Het gebied is vrij toegankelijk en voorzien van wandelpaden en informatiepanelen.

  • Adres: Rijksstraatweg 265, 3921 AH Elst
  • Openingstijden: dagelijks toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang
  • Parkeren: gratis bij ingang aan de Plantageweg
  • OV: bereikbaar via buslijn 50 vanaf station Veenendaal, halte Elst Dorp
  • Google Maps – Plantage Willem III

Molen ’t Wissel

Aan de rand van het dorp staat de kleine korenmolen ’t Wissel, eigendom van Utrechts Landschap. De molen is recent gerestaureerd en draait op vrijwillige basis. Bezoek is mogelijk op afspraak of bij speciale gelegenheden.

Kerk en ondergrondse ruimte

Onder de PKN Hervormde Kerk bevindt zich een kleine ondergrondse ruimte die op afspraak te bezoeken is. Hier zijn religieuze objecten en historische elementen te zien, waaronder een sarcofaag die wordt toegeschreven aan St. Werenfridus, de patroonheilige van de kerk.

Fiets- en wandelroutes

Elst ligt aan het fietsknooppuntennetwerk van de provincie Utrecht. Aanbevolen routes zijn de Nederrijnroute, die langs de rivier en door uiterwaarden voert, en de Heuvelrugpad, een wandelroute die de overgang van rivierlandschap naar stuwwal zichtbaar maakt. Beide routes zijn goed bewegwijzerd en starten vanaf het dorpsplein.

Seizoensgebonden natuur

In het voorjaar bloeien de graslanden rond de Plantage Willem III met orchideeën en pinksterbloemen. In de herfst kleuren de bossen van de Utrechtse Heuvelrug goudgeel en zijn er volop paddenstoelen te vinden. Hier worden onder andere groene spechten, boomklevers en zwarte roodstaarten waargenomen.

Culinaire adressen

Voor een maaltijd of kop koffie zijn er in Elst en omgeving diverse adressen. Aanraders zijn Theetuin De Tabaksschuur, gevestigd in een voormalige droogschuur, en Restaurant De Heuvelrug in het nabijgelegen Amerongen, met uitzicht op het bos.

Gemeenteoverzicht

Elst maakt deel uit van de gemeente Rhenen, die bestaat uit de volgende woonkernen:

De gemeente ligt in het zuidoosten van de provincie Utrecht en grenst aan de provincie Gelderland. OV-verbindingen lopen via station Rhenen en Veenendaal, met buslijnen naar de dorpen.

Lokale tips en weetjes

  1. De kapconstructie van de kerk in Elst is uniek in Nederland en geïnspireerd op tabaksschuren.
  2. De sneeuwsmeltwaterdalen op de Plantage Willem III zijn zeldzaam en alleen in deze regio zichtbaar.
  3. Elst was tot in de 20e eeuw een centrum van tabaksteelt; de schuren zijn nu deels in gebruik als woonruimte.

Bronnen

Plaats een reactie