Graft, Noord-Holland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het noordwesten van de provincie Noord-Holland, tussen Alkmaar, Purmerend en Hoorn, ligt het karakteristieke dorp Graft. Het maakt deel uit van de gemeente Alkmaar, samen met omliggende dorpen als De Rijp, Noordeinde, Oost-Graftdijk, West-Graftdijk, Markenbinnen, Stompetoren, Schermerhorn, Oudorp, Koedijk en Sint Pancras. Deze dorpen liggen in het veenweidegebied van de Schermer, een polderlandschap dat in de 17e eeuw werd drooggelegd. Graft ligt op een natuurlijke zandrug en vormde het hoogste punt van het voormalige Schermereiland, dat ooit werd omringd door water. De regio is goed bereikbaar via de N244 en diverse fietsroutes die het landschap doorkruisen.

Verklaring van de naam Graft

De naam Graft is vermoedelijk afgeleid van het Oudnederlandse “graeft” of “graft”, wat een gegraven waterloop of sloot betekent. In een gebied dat eeuwenlang werd gekenmerkt door veenwinning en waterbeheer, is deze naam passend. De ligging op een natuurlijke hoogte en de aanwezigheid van afwateringskanalen bevestigen de historische relatie met waterbouw. In oude archieven komt de naam voor als “Graeft” en “Graeften”, wat duidt op een nederzetting bij een sloot of greppel.

Geschiedenis

Graft ontstond in de middeleeuwen als dijknederzetting op een zandrug in het veengebied van de Schermer. Door de strategische ligging op het hoogste punt van het eiland was het dorp relatief veilig bij overstromingen. In de 17e eeuw werd de Schermerpolder drooggelegd, waardoor het eilandkarakter van Graft verdween en het dorp onderdeel werd van het agrarische achterland van Noord-Holland.

Tot 2015 maakte Graft deel uit van de zelfstandige gemeente Graft-De Rijp, die toen opging in de gemeente Alkmaar. De voormalige gemeente omvatte naast Graft ook De Rijp, Noordeinde, Oost-Graftdijk, West-Graftdijk en Markenbinnen. In Markenbinnen bevindt zich een fort dat deel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam, een verdedigingslinie die op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staat.

Toeristische wetenswaardigheden Graft

Graft is een geliefde bestemming voor rustzoekers, wandelaars en liefhebbers van cultuurhistorie. Het dorp heeft een beschermd dorpsgezicht met karakteristieke gevels, smalle straatjes en een landelijke sfeer. In de omgeving zijn diverse vakantiehuizen, appartementen en kleinschalige hotels te vinden, vaak gevestigd in historische panden of boerderijen.

Erfgoed en architectuur

Het centrum van Graft telt meerdere monumentale panden, waaronder voormalige raadhuisjes, stolpboerderijen en dorpswoningen uit de 17e en 18e eeuw. De Dorpsstraat en de Raadhuisstraat vormen het hart van het dorp, waar de oorspronkelijke structuur nog goed zichtbaar is. In De Rijp, op korte afstand van Graft, bevindt zich het voormalige raadhuis uit 1630, ontworpen door Jan Leeghwater. Het gebouw is een rijksmonument en wordt gebruikt voor rondleidingen en kleinschalige evenementen.

Google Maps: Raadhuis De Rijp
Adres: Kleine Dam 1, 1483 BJ De Rijp
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag, 12:00–15:00 uur
Entree: Gratis toegang bij rondleidingen
Parkeren: Gratis parkeren aan de rand van het centrum
OV: Buslijn 129 vanaf Alkmaar, halte De Rijp-Centrum

Natuur en landschap

De omgeving van Graft bestaat uit open polderlandschap, veenweiden en sloten. Het gebied maakt deel uit van het Nationaal Landschap Laag Holland, dat zich kenmerkt door historische verkaveling, molens en waterlopen. Hier worden soorten als grutto, kievit, smient, dotterbloem, zwanebloem en kleine karekiet waargenomen.

Voor wandelaars is er de Graft-De Rijp wandeling, een route van circa 8 kilometer die voert langs historische dorpskernen, molens, dijken en het fort bij Markenbinnen. Google Maps.

Streekproducten en horeca

In de regio rond Graft zijn diverse boerderijwinkels en streekproducenten actief. In De Rijp en omliggende dorpen worden Noord-Hollandse boerenkaas, zuivelproducten en honing verkocht via boerderijwinkels. In het centrum van De Rijp zijn cafés en restaurants met terrassen te vinden, waar streekgerechten worden geserveerd. Een theetuin in West-Graftdijk kon niet worden bevestigd en is daarom niet opgenomen.

Lokale tips en weetjes

  • Het fort bij Markenbinnen is onderdeel van de Stelling van Amsterdam en wordt beheerd door FORTtreffelijk. Het terrein is toegankelijk tijdens evenementen en rondleidingen.
  • In juni 2025 vond in Alkmaar het evenement Kaeskoppenstad plaats, waarbij de binnenstad werd omgetoverd tot een 16e-eeuws decor.
  • In Oost-Graftdijk bevindt zich een kleine aanlegsteiger aan het Noordhollandsch Kanaal, geschikt voor kano’s en kleine boten.

Bronnen

Plaats een reactie