Laatste update 18/09/2025 door Redactie
In het westen van de provincie Groningen, op circa twintig kilometer van de stad Groningen, ligt het dorp Grootegast. Het maakt deel uit van het zuidelijke deel van het Westerkwartier, een streek die zich uitstrekt tot aan de grens met Friesland. Binnen de voormalige gemeente Grootegast vallen dorpen als Niekerk, Oldekerk, Faan, Sebaldeburen, Lutjegast, Doezum, Kornhorn en Opende. Sinds de herindeling van 2019 behoort Grootegast tot de gemeente Westerkwartier, die naast Grootegast ook plaatsen omvat als Zuidhorn, Leek, Marum, Grijpskerk, Noordhorn, Niezijl en Tolbert. De streek wordt gekenmerkt door een afwisseling van zandruggen, laagveen, zeeklei en houtsingels, met een landschap dat uitnodigt tot wandelen, fietsen en natuurbeleving.
Verklaring van de naam Grootegast
De naam Grootegast is afgeleid van het Groningse woord “gast”, dat verwijst naar een zandige hoogte in het landschap. Het dorp is gebouwd op een brede zandrug tussen de veengebieden, wat het onderscheidt van omliggende dorpen die op lager gelegen veen- of kleigrond zijn ontstaan. De toevoeging “Groot” duidt op de omvang van deze zandrug en het belang van de nederzetting als hoofdplaats binnen de voormalige gemeente.
Geschiedenis
De zandrug waarop Grootegast ligt werd rond het jaar 1000 permanent bewoond. De ligging tussen laagveen en zeeklei maakte het gebied geschikt voor landbouw en veeteelt, terwijl de hogere gronden bescherming boden tegen overstromingen. In de middeleeuwen ontwikkelde Grootegast zich tot een agrarisch centrum met een kerk, marktplaats en boerderijen.
Tot 2019 was Grootegast een zelfstandige gemeente met circa 12.000 inwoners. De herindeling leidde tot de vorming van de gemeente Westerkwartier, die nu het gehele zuidwestelijke deel van de provincie Groningen omvat. De streek staat bekend om zijn coulissenlandschap, waarin weilanden worden omzoomd door houtsingels, elzensingels en bosranden. Dit landschap is ontstaan door kleinschalige verkaveling en wordt gekoesterd als cultuurhistorisch erfgoed.
Toeristische wetenswaardigheden Grootegast
Grootegast biedt een mix van natuur, erfgoed en recreatie. Het dorp is goed bereikbaar via regionale wegen en heeft een directe busverbinding met Groningen. De omgeving leent zich uitstekend voor fiets- en wandeltochten door het Westerkwartier.
Weekmarkt en voorzieningen
Elke vrijdagochtend van 08.00 tot 12.00 uur is er een weekmarkt op de Hoofdstraat in het centrum van Grootegast. Hier worden streekproducten verkocht zoals Groningse droge worst, boerenkaas, seizoensgroenten en ambachtelijk brood. Het dorp beschikt over een compact winkelcentrum met supermarkten, speciaalzaken en horecagelegenheden.
Openluchtzwembad De Woldzoom
Het openluchtzwembad De Woldzoom ligt in het nabijgelegen Doezum, op korte afstand van Grootegast. Het zwembad beschikt over meerdere baden, een zonneweide, speeltoestellen en een kiosk.
Adres: Provincialeweg 137, 9863 PE Doezum
Openingstijden: mei t/m september, dagelijks vanaf 06.30 uur (afhankelijk van weer en bezoekersaantallen)
Entreeprijzen: dagkaart €4 (t/m 17 jaar), €5 (18+), avondkaart €3
Google Maps: Provincialeweg 137, 9863 PE Doezum
Recreatieplas Strandheem
In het dorp Opende, dat bij Grootegast hoort, ligt de recreatieplas Strandheem. Deze plas is ingericht met een zandstrand, ligweiden, speeltoestellen en een afgebakend zwemgedeelte.
Adres: Parkweg 5, 9865 VN Opende
Openingstijden: 1 april t/m 1 oktober, dagelijks van 09.30 tot 21.00 uur
Entree: bij zomers weer €3,50 vanaf 3 jaar
Google Maps: Parkweg 5, 9865 VN Opende
Abel Tasman Museum in Lutjegast
In het nabijgelegen Lutjegast bevindt zich het Abel Tasman Museum, gewijd aan de beroemde ontdekkingsreiziger die hier werd geboren. Het museum toont zijn reizen en maritieme geschiedenis.
Adres: Kompasstraat 1A, 9866 AP Lutjegast
Openingstijden: donderdag t/m zaterdag van 13.30 tot 16.30 uur
Entree: gratis
Google Maps: Kompasstraat 1A, 9866 AP Lutjegast
Wandelroutes en coulissenlandschap
Het Zuidelijk Westerkwartier biedt een netwerk van wandelpaden door het coulissenlandschap. Vanuit Grootegast zijn routes uitgezet richting Doezum, Lutjegast en Sebaldeburen, waarbij wandelaars langs houtwallen, beekjes en historische boerderijen komen. De routes zijn opgenomen in het wandelnetwerk van Groningen en sluiten aan op landelijke knooppunten.
Lokale weetjes
- In Lutjegast, vlak bij Grootegast, werd ontdekkingsreiziger Abel Tasman geboren.
- Hier worden groene spechten, roodborsten, kneuën en boomklevers waargenomen in de houtsingels rond Grootegast.
- In het dorpscentrum staat een klein monument ter herinnering aan de gemeentelijke herindeling van 2019.
Stadswandeling Grootegast
Een wandeling door het dorp voert langs de Hoofdstraat, de kerk, het dorpsplein, het voormalige gemeentehuis en de rand van het coulissenlandschap. De route is circa 4 kilometer lang en geschikt voor alle leeftijden. Startpunt is het plein bij het voormalige gemeentehuis, waar ook parkeergelegenheid is.
Bronnen
- Gemeente Westerkwartier
Gebruikt voor informatie over gemeentelijke indeling, dorpen, bereikbaarheid en recreatievoorzieningen. - Zwembad De Woldzoom
Gebruikt voor openingstijden, faciliteiten, tarieven en adresgegevens van het openluchtzwembad in Doezum. - Zwempark Strandheem
Gebruikt voor informatie over de recreatieplas, voorzieningen, openingstijden en toegangsprijzen in Opende. - Abel Tasman Museum
Gebruikt voor openingstijden, adresgegevens en inhoudelijke informatie over het museum in Lutjegast. - Waarneming.nl
Gebruikt voor actuele waarnemingen van vogels en fauna in de omgeving van Grootegast. - Vrijdagmarkt Hoofdstraat in Grootegast
Gebruikt voor informatie over de weekmarkt op de Hoofdstraat in Grootegast, openingstijden en aanbod.