De Oostvaardersplassen vormen een bijzonder moeras- en graslandgebied in Zuidelijk Flevoland, tussen Almere en Lelystad. Het ruim 5600 hectare grote natuurgebied ontstond vrijwel vanzelf na de drooglegging van de Flevopolder en ontwikkelde zich in enkele decennia tot een van de meest waardevolle zoetwatermoerassen van Europa.
Ontstaan van de Oostvaardersplassen
De drooglegging van Zuidelijk Flevoland werd afgerond in 1968. Op de plek waar het IJsselmeer het diepst was lag het Oostvaardersdiep, een zandige kom die door het storten van zand droogviel maar door zijn diepte weinig geschikt bleek voor landbouw.
Spontaan vestigden zich pionierplanten als moerasandijvie en lisdodde, waarna zich rietmoerassen, wilgenbosjes en open waterpartijen vormden. Dankzij een tijdelijke kade uit 1975 en gericht peilbeheer bleef dit gebied nat, waardoor er snel een rijk vogelparadijs ontstond. In 1976 werd de bestemming van industriegebied omgezet in ‘tijdelijk natuurgebied’ en later planologisch verankerd als staatsnatuurmonument.
Heden: Nationaal Park Nieuw Land
Sinds 2018 maken de Oostvaardersplassen deel uit van Nationaal Park Nieuw Land, samen met de Marker Wadden, Lepelaarplassen en het Markermeer. Beheerd door Staatsbosbeheer in nauwe samenwerking met de provincie Flevoland, zorgt een combinatie van waterbeheer en begrazing voor een dynamisch landschap.
- grote grazers zoals konikpaarden, heckrunderen en edelherten
- moeraszone met rietvelden en ondiepe slikken
- schilzone met bossen, graslanden en wandelpaden
Het gebied heeft Europeese bescherming als Natura 2000-gebied en draagt een Europees keurmerk voor natuurbeheer.
Natuurwaarden en unieke flora en fauna
De Oostvaardersplassen herbergen een uitzonderlijke diversiteit aan soorten:
- vogelrijkdom: broedvogelbestand met lepelaars, roerdompen en indrukwekkende aalscholverkolonies
- wintertrek: duizenden grauwe ganzen en smienten stoppen hier tijdens de vogeltrek
- vlinders en libellen: warmteminnende soorten vinden er poelen en rietranden om te broeden
- moerasvegetatie: pioniers als moerasandijvie en gele lis, afgewisseld met rietvelden en wilgenbroek
De wisselende waterstanden en begrazing door grote grazers zorgen voor een afwisselend mozaïek waarin elke seizoenswisseling nieuwe natuurbelevenissen biedt.
Mogelijkheden voor bezoek
Bezoekers kunnen de Oostvaardersplassen op verschillende manieren ontdekken:
- wandelroutes: van korte rondjes van 2 km tot stevige tochten van 10 km langs vogelkijkhutten
- fietsnetwerk: knooppuntenroutes langs de buitenkaadse paden, met zicht op grazers en waterpartijen
- excursies: begeleide tochten per eco-kar of terreinwagen, inclusief grens van het kerngebied
- bezoekerscentra:
| Faciliteit | Locatie |
|---|---|
| Parkeerterrein | Stripheldenweg, Almere |
| Fietsenstalling | Natuurbelevingscentrum |
| Vogelkijkhutten | Verspreid door het gebied |
| Horeca en picknickplaatsen | Beide bezoekerscentra |
Bezoekers worden verzocht de instructies van Staatsbosbeheer op te volgen en honden aan de lijn te houden om de rust voor vogels en grazers te waarborgen.
Toekomst en ontwikkelingen
Voor de komende jaren staan de volgende stappen gepland om zowel natuurwaarden als beleving te verbeteren:
- aanpassen begrazingsdruk: sturing op maximaal aantal grazers om vegetatiemix te behouden
- herstellen moerasdynamiek: verdere doorgestoken kades om watercirculatie te bevorderen
- uitbreiding natuurinclusief landschap: verbinden van schilzones met omliggende bosgebieden
- educatie en onderzoek: meer citizen science-projecten en gastlessen over kleinschalige avonturen in de natuur
De visie voor 2030 richt zich op een zo natuurlijk mogelijk ecosysteem, met ruimte voor spontane natuurprocessen en een heldere infrastructuur voor duurzame recreatie.
Verder ontdekken
- bezoek de Marker Wadden voor een nieuw eilandarchipel in het Markermeer
- verken de Lepelaarplassen bij Almere voor een intiemer vogelparadijs
- lees “De Nieuwe Wildernis”, de film én fotoboek over de Oostvaardersplassen
- combineer met een fietstocht over de dijken van de Flevopolder voor weidse vergezichten
Ontdek hoe dit jongste Nederlandse Nationaal Park het bewijs levert dat natuur spontaan kan ontwaken en groeien wanneer mensen ruimte maken voor water en biodiversiteit.