Laatste update 02/09/2025 door Redactie
Termunterzijl ligt in de gemeente Eemsdelta, in de provincie Groningen, aan de rand van de Eems‑Dollard. Het dorp ligt bij de uitmonding van het Termunterzijldiep in de Eems, ten zuidoosten van Delfzijl en nabij Termunten. Via de dijk en regionale wegen is Termunterzijl goed bereikbaar; wandelaars en fietsers volgen de route langs het Termunterzijldiep en de Eemsdijk.
Verklaring van de naam
De naam Termunterzijl verwijst naar de “zijl” (sluis) van Termunten: de waterkering en uitwateringsplaats waar het binnenwater van het Termunterzijldiep op de Eems‑Dollard loosde. Het dorp groeide rond het sluis‑ en later het gemaalcomplex.
Geschiedenis
Vanaf de 17e eeuw lag hier een belangrijk sluiscomplex dat het achterland met de Eems‑Dollard verbond. In de 20e eeuw werd het waterbeheer gemoderniseerd met het boezemgemaal Cremer. Sinds de ingebruikname van het nieuwe Gemaal Rozema in 2000 verzorgt dat de afvoer van het boezemwater; het oude Gemaal Cremer (bouwjaar 1930) werd omgevormd tot museum. Op zon- en feestdagen tussen 13.00 en 17.00 uur draaien de historische pompen, zijn er rondleidingen, worden films vertoond en is een kleine expositie te zien (informatie: 06‑30698586). Het vissershaventje en de binnen‑ en buitensluis van Termunterzijl herinneren aan de lange maritieme traditie van het dorp.
Toeristische wetenswaardigheden
Waterwerken en maritiem erfgoed
- Gemaal Cremer (museum): Historisch boezemgemaal uit 1930, nu als museum in gebruik met werkende pompen, rondleidingen en filmvertoningen op zon‑ en feestdagen van 13.00–17.00 uur; praktische info via 06‑30698586.
- Gemaal Rozema: Modern gemaal aan de Eems‑Dollard (in gebruik sinds 2000) dat het boezemwater uit het achterland veilig afvoert; goed te bekijken vanaf de dijk.
- Sluiscomplex Termunterzijl en vissershaven: Compact haventje met zicht op garnalenkotters, de binnen‑ en buitensluis en het uitstromende Termunterzijldiep richting Eems.
Natuur en uitzichtpunten
- Punt van Reide: Buitendijks natuurgebied tussen Termunten en Dollard met weids uitzicht over de Eems‑Dollard; bij gunstig tij zijn er vaak zeehonden te zien bij de kijkwand.
- Eemsdijk en kwelders: Wandel over de dijk tussen Termunterzijl en Delfzijl voor panorama’s op de Eems en de kweldervegetatie langs de Dollard.
Routes en recreatie
- Wandelingen langs het Termunterzijldiep: Volg het water van Termunterzijl naar Termunten; combineer sluizen, haventje en dijk met dorpssferen.
- Fietsrondje Eemsdelta: Een vlak rondje Termunterzijl – Delfzijl – Termunten – Termunterzijl met dijktrajecten, havens en uitzicht op de Eems‑Dollard.
Lokale tips
- Beste bezoektijd gemaal: Ga op een zon‑ of feestdag tussen 13.00 en 17.00 uur naar het Gemaal Cremer; de pompen draaien dan en gidsen geven rondleidingen.
- Hoogwater voor schepen en zeehonden: Bij hoogwater is er levendige scheepvaart op de Eems; bij afgaand water heb je bij Punt van Reide vaker zicht op rustende zeehonden.
- Kort dorpsommetje: Start bij de sluis van Termunterzijl, loop via het haventje naar de dijk en terug langs het Termunterzijldiep naar Termunten voor een drankje.
- Fiets met windvoordeel: Plan het dijktraject naar Delfzijl met de wind in de rug; terugrijden door de luwte langs het Termunterzijldiep is comfortabeler.
Bronnen
- Gemeente Eemsdelta – https://www.eemsdelta.nl
- Gebruikt voor: actuele gemeentelijke indeling (Termunterzijl binnen Eemsdelta), lokale voorzieningen, bereikbaarheid en dorpsinformatie.
- Provincie Groningen – https://www.provinciegroningen.nl
- Gebruikt voor: regionale context (Eems‑Dollard, Eemsdelta), recreatieve routes en beleid rond natuur en dijken.
- Rijkswaterstaat – https://www.rijkswaterstaat.nl
- Gebruikt voor: informatie over de Eems‑Dollard, waterbeheer en de functie/ligging van Gemaal Rozema en het sluis‑ en dijkensysteem.
- Waterschap Noorderzijlvest – https://www.noorderzijlvest.nl
- Gebruikt voor: boezemstelsel Groningen, waterveiligheid en beheer rond Termunterzijl, technische achtergrond bij gemalen en uitwatering op de Eems.
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – https://www.cultureelerfgoed.nl
- Gebruikt voor: erfgoedinformatie over het sluis‑ en gemaalensemble in Termunterzijl en historische duiding van waterwerken in Groningen.