Zuidhorn, Groningen

Laatste update 01/09/2025 door Redactie

In het noordwesten van de provincie Groningen, op de overgang van het open zeekleigebied naar het meer besloten landschap van het Westerkwartier, ligt Zuidhorn. De gemeente grenst aan Friesland en ligt op korte afstand van de stad Groningen. Binnen de voormalige gemeente vielen vele dorpen en buurtschappen, waaronder Aalsum, Aduard, Balmahuizen, Barnwerd, Briltil, De Kampen, De Poffert, Den Ham, Den Horn, Electra, Fransum, Grijpskerk, Humsterland, Kommerzijl, Lauwerzijl, Niehove, Niezijl, Noordhorn, Oldehove, Pieterzijl, Saaksum, Visvliet en Zuidhorn zelf. Het landschap wordt gedomineerd door uitgestrekte akkers, weidegronden, historische wierdedorpen en dijken die de strijd tegen het water eeuwenlang bepaalden.

Verklaring van de naam

De naam Zuidhorn verwijst naar de ligging op een hoger gelegen zandrug (“horn”) ten zuiden van het nabijgelegen Noordhorn. Deze rug bood bescherming tegen overstromingen vanuit de vroegere zee en vormde een veilige plek voor bewoning.

Geschiedenis

De regio maakt deel uit van het historische Westerkwartier, een van de drie kwartieren van de Ommelanden. In de vroege middeleeuwen werden wierden opgeworpen om het land te beschermen tegen de zee. Later volgde de aanleg van dijken, vaak geïnitieerd door kloosters, zoals in Aduard.

Het huidige bestuurlijke gebied ontstond in 1990 door een fusie van de voormalige gemeenten Aduard, Grijpskerk, Oldehove en Zuidhorn. De kern Zuidhorn zelf ligt samen met Noordhorn op een vier kilometer lange zandrug, gescheiden door het Van Starkenborghkanaal (aangelegd in de jaren 1930 als onderdeel van de vaarroute Delfzijl–IJsselmeer). Dankzij de spoorlijn naar Groningen en Leeuwarden (in gebruik sinds 1866) groeide Zuidhorn uit tot een geliefde forensengemeente.

Het dorp kent rijk erfgoed: de 11e-12e-eeuwse Nederlands Hervormde Kerk met tufstenen muren en een rijk gesneden preekstoel, de 19e-eeuwse Rooms-Katholieke Kerk aan De Gast, en de overblijfselen van voormalige borgen zoals de Hanckemaborg. De contouren van deze borg zijn in 1993 door de Historische Kring gemarkeerd op de oorspronkelijke locatie.

Toeristische wetenswaardigheden

Nederlands Hervormde Kerk Zuidhorn

  • Adres: Kerkstraat, Zuidhorn
  • Openingstijden: beperkt, vaak tijdens zomermaanden en evenementen
  • Entree: gratis of kleine bijdrage
  • Google Maps: Nederlands Hervormde Kerk

Van Starkenborghkanaal

  • Activiteiten: wandelen of fietsen langs het kanaal; uitzicht op scheepvaart
  • Parkeren: gratis in omliggende straten
  • OV: station Zuidhorn op loopafstand van het kanaal
  • Google Maps: Van Starkenborghkanaal

Historisch Niehove

  • UNESCO‑waardig wierdedorp met radiaal stratenplan rond de kerk
  • Openingstijden: vrij toegankelijk
  • Parkeren: beperkte plekken aan de dorpsrand
  • Google Maps: Niehove

Lokale tips en weetjes

  • Het Humsterland, ten noorden van Zuidhorn, geldt als een van de oudste cultuurlandschappen van West-Europa.
  • In het voorjaar kleuren de velden rond Grijpskerk felgeel door de bloeiende koolzaadvelden.
  • De oude tramlijn Groningen–Zoutkamp liep ooit dwars door Zuidhorn; delen van het tracé zijn nu wandel- en fietspaden.
  • Langs De Gast en Hoofdstraat vind je statige herenhuizen van rentenierende boeren uit de 19e eeuw.
  • Jaarlijks wordt in Aduard het Kloosterjaar gevierd met activiteiten rond de rijke kloostergeschiedenis.

Minder bekende plekken

  • De sluis en brug bij Zijdebrug bieden mooi uitzicht over het kanaal en zijn geliefd bij scheepsspotters.
  • Het buurtschap Fransum heeft een pittoreske kerk op een kleine wierde.
  • In Electra staat een gemaal dat deel uitmaakt van het waterbeheersysteem van het Reitdiepgebied.

Bronnen

Plaats een reactie