Laatste update 23/09/2025 door Redactie
In het noordoosten van de provincie Overijssel, vlak bij de Duitse grens, ligt het historische stadje Gramsbergen. Het maakt deel uit van de gemeente Hardenberg, samen met dorpen als De Krim, Lutten, Ane, Holthone, Loozen, Mariënberg, Slagharen, Rheeze en Balkbrug. De regio wordt gekenmerkt door een afwisselend landschap van rivierduinen, veenkoloniale akkers en oude boerderijen. Gramsbergen ligt aan de rivier de Vecht, die hier Nederland binnenstroomt en een belangrijke rol speelt in het landschap en de recreatie. De stad is goed bereikbaar via de N34 en beschikt over een eigen treinstation op de lijn Zwolle–Emmen.
Verklaring van de naam Gramsbergen
De naam Gramsbergen is vermoedelijk ontstaan uit een combinatie van een persoonsnaam en een geografische aanduiding. “Gram” zou kunnen verwijzen naar een vroegere bewoner of eigenaar van het gebied, terwijl “bergen” duidt op een verhoging in het landschap. Hoewel het gebied grotendeels vlak is, ligt Gramsbergen op een lichte zandopduiking langs de Vecht, wat in vroegere tijden als ‘hoogte’ werd aangeduid. In oude documenten komt de naam voor als “Gramsberghen”, wat wijst op een middeleeuwse oorsprong. (Lees verder onder de afbeelding)
Geschiedenis
Gramsbergen kreeg in 1442 stadsrechten en ontwikkelde zich als handelsplaats langs de Vecht, met verbindingen naar Zwolle, Coevorden en het Duitse achterland. De ligging aan de rivier maakte het tot een strategisch punt voor overslag van goederen, met name turf, graan en hout. In de 17e en 18e eeuw kende Gramsbergen een bloeiperiode als regionaal centrum van landbouw en ambacht. De stadspoort, de kerk en diverse panden in de Boomhofstraat, Kerkstraat en Kruisstraat stammen uit deze periode en zijn inmiddels gerestaureerd.
Tijdens de industrialisatie in de 19e eeuw bleef Gramsbergen kleinschalig. Wel ontstonden er in de omgeving veenkoloniale nederzettingen zoals De Krim, waar grootschalige landbouw en aardappelverwerking plaatsvond. De vloeivelden van de voormalige aardappelfabriek bij De Krim zijn tegenwoordig een ecologisch waardevol gebied voor vogels. Sinds de gemeentelijke herindeling van 2001 maakt Gramsbergen deel uit van de gemeente Hardenberg.
Toeristische wetenswaardigheden Gramsbergen
Historisch centrum en stadswandeling
Een wandeling door het centrum van Gramsbergen voert langs de Boomhofstraat, Kerkstraat en Kruisstraat, waar gerestaureerde gevels en oude straatpatronen het verleden voelbaar maken. De kerk is een blikvanger, met een toren die in de zomermaanden beklommen kan worden.
Adres: Boomhofstraat 5, 7783 AN Gramsbergen
Openingstijden toren: juni t/m augustus, zaterdag 13:00–16:00 uur
Entree: gratis
OV: Station Gramsbergen, 5 minuten lopen
Google Maps: Boomhofstraat 5, Gramsbergen
Gramsbergen Lichtstad
In de laatste week van augustus vindt de feestweek Gramsbergen Lichtstad plaats. Negen dagen lang zijn de straten feestelijk verlicht en worden er activiteiten georganiseerd zoals een avondmarkt, kermis, optocht en sportwedstrijden. De organisatie is in handen van de Oranjevereniging Gramsbergen e.o.
Website: Oranjevereniging Gramsbergen
Data: 29 augustus t/m 6 september 2025
Locatie: Centrum Gramsbergen
(Lees verder onder de afbeelding)
Natuur en recreatie aan de Vecht
De rivier de Vecht stroomt bij Gramsbergen Nederland binnen en vormt een aantrekkelijk decor voor wandelaars, sportvissers en kanovaarders. Er zijn instappunten voor kano’s en SUP’s in het nabijgelegen Hardenberg, en de oevers zijn toegankelijk via wandelpaden en vissteigers.
Startpunt kanoroute: Vechtpark Hardenberg,
Google Maps: Vecht park Hardenberg
Hier worden soorten als ijsvogel, grote zilverreiger, grutto, kievit, dotterbloem en kleine karekiet waargenomen.
Vijvertuinen van Ada Hofman
Net buiten het centrum liggen de Vijvertuinen van Ada Hofman, een botanisch waterpark met meer dan 30 vijvers, thematuinen en een vlinderweide. De tuinen zijn aangelegd volgens ecologische principes.
Adres: Stationsweg 3, 7783 AW Gramsbergen
Openingstijden: 1 mei t/m 30 september, dinsdag t/m zondag 10:30–16:00 uur
Entree: €9,00 volwassenen, €4,75 kinderen
Google Maps: Stationsweg 3, Gramsbergen
Vloeivelden De Krim
Ten westen van Gramsbergen ligt het veenkoloniale dorp De Krim, bekend om zijn agrarisch erfgoed. De vloeivelden van de voormalige aardappelzetmeelfabriek zijn uitgegroeid tot een vogelreservaat met uitkijktoren en wandelroute.
Startpunt: Turfstekersplein, 7782 NZ De Krim
Beheer: Staatsbosbeheer
Bron: Landschap Overijssel
Streekproducten en culinaire adressen
In het centrum van Gramsbergen zijn horecagelegenheden waar streekgerechten worden geserveerd, zoals Vechtdalstoof, kruidkoek en ambachtelijk ijs. In de omgeving zijn boerderijwinkels te vinden met honing, kaas, eieren en seizoensgroenten. Specifieke adressen wisselen per seizoen; actuele verkooppunten zijn te vinden via regionale platforms.
Fietsroutes en seizoensactiviteiten
Gramsbergen ligt aan het fietsknooppuntennetwerk van het Vechtdal. Populaire routes zijn:
- Rondje Gramsbergen–Hardenberg–Rheeze (55 km)
- Museumroute langs de Vecht (54 km)
- Rondje Duitsland–Gramsbergen (57 km)
In het voorjaar bloeien de rivierduinen vol met dotterbloemen en pinksterbloemen, terwijl in de herfst de bossen rond Balkbrug en Rheeze populair zijn voor paddenstoelenwandelingen.
Bronnen
- Gemeente Hardenberg – informatie over dorpen, bereikbaarheid en evenementen
- VVV Vechtdal Overijssel – toeristische routes, natuurgebieden en streekproducten
- Oranjevereniging Gramsbergen – actuele informatie over Gramsbergen Lichtstad
- Protestantse Gemeente Gramsbergen – openingstijden en locatiegegevens Boomhofkerk
- De Vijvertuinen van Ada Hofman – openingstijden, entreeprijzen en ecologische informatie
- Landschap Overijssel – natuurontwikkeling en wandelroutes bij vloeivelden De Krim
- Waarneming.nl – flora en fauna in het Vechtdal rond Gramsbergen