Heveskes, Groningen

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

In het oosten van de provincie Groningen, in de gemeente Eemsdelta, ligt het voormalige wierdedorp Heveskes. Deze plek bevindt zich ten zuidoosten van Farmsum, nabij de dorpen Weiwerd, Meedhuizen, Nieuwolda en Wagenborgen. Hoewel het dorp in de jaren zeventig vrijwel volledig werd gesloopt om plaats te maken voor het industriegebied Oosterhorn, zijn enkele historische elementen bewaard gebleven. Tegenwoordig is Heveskes een bijzondere locatie waar industrieel landschap en middeleeuws erfgoed elkaar raken.

Verklaring van de naam Heveskes

De naam Heveskes is vermoedelijk afgeleid van een persoonsnaam in combinatie met het Oudfriese “-husum” of “-eskes”, wat duidt op een nederzetting. In middeleeuwse documenten komt de naam voor als “Heveskeshusum”, wat wijst op een nederzetting die mogelijk toebehoorde aan een persoon genaamd Heve of Hevo. De ligging op een wierde, een kunstmatige verhoging in het landschap, bevestigt het vroegmiddeleeuwse karakter van de plaats.

Geschiedenis

Heveskes was eeuwenlang een agrarisch wierdedorp met een compacte dorpsstructuur rondom een kerk en enkele boerderijen. In de jaren 1970 werd het dorp vrijwel volledig afgebroken ten behoeve van de aanleg van het industrieterrein Oosterhorn, dat deel uitmaakt van het havengebied van Delfzijl. Van het oorspronkelijke dorp zijn alleen een boerderij en de kerk behouden gebleven.

De Hervormde Kerk van Heveskes is een eenbeukige romano-gotische kerk met een westtoren. Het onderste deel van de toren stamt uit circa 1200. De noordelijke schipmuur is deels origineel en dateert uit de periode 1250–1270. Na oorlogsschade in 1584 werd de kerk tussen 1595 en 1604 herbouwd in verkorte en versmalde vorm. Het westfront en de naaldspits van de toren zijn toegevoegd in de jaren 1778–1780. Binnenin bevindt zich een fraai gesneden preekstoel uit 1781, vervaardigd door Abraham Bekenkamp. Op het kerkhof liggen diverse grafzerken, waarvan de oudste uit 1681 dateert.

De kerk wordt tegenwoordig beheerd door de Stichting Oude Groninger Kerken, die zich inzet voor het behoud en herbestemming van religieus erfgoed in de provincie. De kerk van Heveskes is niet meer in gebruik voor erediensten, maar wordt incidenteel opengesteld voor publiek en culturele activiteiten.

Toeristische wetenswaardigheden Heveskes

Hoewel Heveskes geen woonkern meer is, vormt het een intrigerende bestemming voor liefhebbers van geschiedenis, religieus erfgoed en landschapsarchitectuur. De combinatie van een middeleeuwse kerk in een industriële omgeving maakt het tot een uniek decor voor fotografie, wandelingen en reflectie.

Hervormde Kerk van Heveskes

De kerk is het enige monumentale gebouw dat resteert van het oorspronkelijke dorp. De ligging op een verhoogde wierde, omringd door industrie, geeft het gebouw een opvallende en symbolische uitstraling. De kerk is niet dagelijks toegankelijk, maar wordt tijdens open monumentendagen en incidentele evenementen opengesteld.

Landschap en natuur

De omgeving van Heveskes is een mengeling van industrieterrein, open polderlandschap en restanten van het historische wierdenland. Hier worden onder meer velduilen, tapuiten, zandhagedissen en weidevlinders waargenomen. Het contrast tussen natuur en industrie maakt het gebied interessant voor ecologische observatie en landschapsfotografie.

Lokale weetjes

  • De kerk van Heveskes is een van de oudste nog bestaande kerken in de regio Delfzijl, met bouwdelen uit de 13e eeuw.
  • De preekstoel van Abraham Bekenkamp is een zeldzaam voorbeeld van 18e-eeuws houtsnijwerk in Noord-Nederland.
  • In de directe omgeving liggen de restanten van het eveneens grotendeels gesloopte dorp Weiwerd, dat een vergelijkbare geschiedenis kent.

Streekproducten en horeca

In Heveskes zelf zijn geen horecagelegenheden meer aanwezig. Voor streekgerechten en lokale producten kunnen bezoekers terecht in nabijgelegen dorpen zoals Meedhuizen en Wagenborgen, waar boerderijwinkels en cafés gevestigd zijn.

Gemeente Eemsdelta

Heveskes maakt deel uit van de gemeente Eemsdelta, die sinds 2021 is ontstaan uit een fusie van Delfzijl, Appingedam en Loppersum. De gemeente omvat onder andere:

Voor wie meer wil ontdekken: Delfzijl en Appingedam zijn, net als veel andere dorpen in de omgeving, beschreven op Vakantieland Nederland.

Bronnen

Plaats een reactie