Etersheim, Noord-Holland

Laatste update 23/09/2025 door Redactie

Etersheim: polderdorp aan het Markermeer met molen, schooltje en watererfgoed

In het noordoosten van de provincie Noord-Holland, aan de rand van het Markermeer, ligt het dorp Etersheim. Deze kleine kern maakt deel uit van de gemeente Edam-Volendam, die naast Edam en Volendam ook dorpen omvat als Oosthuizen, Warder, Beets, Middelie, Kwadijk en Schardam. Etersheim ligt in het historische veenweidegebied van de Zeevang, tussen open polderlandschap, dijken en waterlopen. De ligging aan de voormalige Zuiderzeekust en de geschiedenis van overstromingen maken het tot een bijzondere plek in het Noord-Hollandse landschap.

Verklaring van de naam Etersheim

De naam Etersheim wordt voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1277. De betekenis is niet eenduidig vastgesteld, maar er zijn twee gangbare verklaringen. Enerzijds zou de naam kunnen verwijzen naar “uiterste woonplaats”, wat past bij de ligging aan de rand van het toenmalige land. Anderzijds wordt aangenomen dat het een samenstelling is van de Friese naam Etter (mogelijk afgeleid van Edaert of Edelhard) en het achtervoegsel “heim”, wat “huis” betekent. In dat geval betekent de naam “het huis van Etter”.

Geschiedenis

Verdronken dorpskern en dijkdoorbraak

Het oorspronkelijke Etersheim lag aan de monding van de Ooster Ee, een waterloop die uitmondde in de Zuiderzee. Voor 1200 was het een relatief groot dorp, maar door herhaalde watersnoden en overstromingen is het grootste deel van de oude nederzetting verdwenen. In 1632 werd de Etersheimerbraak, een doorbraak in de dijk, ingedijkt om verdere schade te voorkomen. Het huidige dorp ligt zuidelijker en is veel kleiner van omvang.

Etersheimer Braakmolen en bezoekerscentrum De Breek

In de polder staat de gerestaureerde Etersheimer Braakmolen, een achtkante binnenkruier uit 1886. De molen werd tweemaal herbouwd na blikseminslag en is sinds 2005 weer maalvaardig. Hij verzorgt de onderbemaling van de polder en is onderdeel van het bezoekerscentrum De Breek, waar ook een archeologisch minimuseum is gevestigd.

Schooltje van Dik Trom

Het voormalige dorpsschooltje van Etersheim, waar schrijver C.J. Kieviet van 1883 tot 1903 lesgaf, is sinds 2013 ingericht als kinderboekenmuseum. Hier schreef Kieviet zijn eerste verhalen over Dik Trom, een ondeugend jongetje met een hart van goud. Het museum bevat een uitgebreide collectie kinderboeken en is ingericht in de sfeer van rond 1900.

Toeristische wetenswaardigheden Etersheim

Belevingsroute Etersheimerbraak

Via een 3 km lange wandelroute met QR-punten ontdek je de geschiedenis van het verdronken dorp, de molen, het schooltje en het laagste punt van Noord-Holland. De route is beschikbaar via Wandelnetwerk Noord-Holland en start bij het bezoekerscentrum. Hier worden ook rondleidingen en arrangementen aangeboden.

Flora en fauna

Hier worden onder andere grutto’s, kieviten, roerdompen, bruine kiekendieven, blauwborsten en ijsvogels waargenomen. In de bermen bloeien in het voorjaar pinksterbloemen, dotterbloemen en fluitenkruid. De kleiput in de polder ligt op 6,63 meter onder NAP en is het laagste punt van Noord-Holland.

Streekproducten en boerderijwinkels

In Oosthuizen bevindt zich boerderijwinkel Waterlant’s Weelde, gespecialiseerd in natuurvlees, wild en vleeswaren. In Warder is een theetuin met zelfgemaakte taart en jam van eigen fruit. Plukdagen en open erf-dagen worden incidenteel georganiseerd, afhankelijk van het seizoen en de boerderij.

Culturele evenementen in de regio

In juni vindt de jaarlijkse Zeevang Zomerkunstroute plaats, met exposities in Warder, Oosthuizen, Beets en Middelie. Bezoekers kunnen ateliers, tuinen en historische kerken bezoeken. In september organiseert Beets de Polderdag, met demonstraties van oude ambachten, verhalen en wandelingen.

Culinaire adressen

In Edam vind je restaurant De Fortuna, bekend om streekgerechten met Edammer kaas. In Oosthuizen ligt bakkerij Santhe, met seizoensgebak en brood van lokale granen. In Warder bevindt zich een theetuin met terras aan het water, waar kruidenthee en taart worden geserveerd.

Popcultuurvermelding

In 2024 fungeerde de molen van Etersheim als decor voor de videoclip van Joost Klein voor het Eurovisiesongfestival. De clip van het nummer “Europapa” werd deels opgenomen bij de Braakmolen en het schooltje, waarmee het dorp een onverwachte rol kreeg in de internationale muziekwereld.

Lokale tips en weetjes

  1. De Etersheimerbraak is een historisch dijkdoorbraakgebied en het laagste punt van Noord-Holland.
  2. De molen en het schooltje zijn onderdeel van het erfgoedcluster rond waterbeheer en kinderboeken.
  3. De belevingsroute is geschikt voor gezinnen en biedt interactieve informatie via QR-codes.

Bronnen

Plaats een reactie