Laatste update 08/09/2025 door Redactie
Harkstede ligt in het oosten van de provincie Groningen en maakt tegenwoordig deel uit van de gemeente Midden-Groningen. Het dorp ligt ten oosten van de stad Groningen en wordt omringd door plaatsen als Scharmer, Lageland, Kolham en Slochteren. Het landschap bestaat uit open akkers, waterpartijen en karakteristieke lintbebouwing, met in de omgeving ook recreatiegebieden zoals het Schildmeer en het natuurgebied ’t Roegwold. Dankzij de nabijheid van de stad en de ligging in een rustige, landelijke omgeving is Harkstede zowel een woon- als recreatieplek.
Verklaring van de naam
De naam Harkstede wordt voor het eerst genoemd in middeleeuwse bronnen. Het eerste deel, hark, kan verwijzen naar een persoonsnaam of naar een oud woord voor ‘bosje’ of ‘struweel’. Het tweede deel, stede, betekent ‘plaats’ of ‘nederzetting’. Mogelijk duidt de naam dus op een nederzetting bij een bosje of op land dat toebehoorde aan iemand met de naam Hark. De ligging op de overgang van hogere zandgronden naar lagere klei- en veengebieden maakte het tot een geschikte plek voor bewoning.
Geschiedenis
Harkstede bestaat in ieder geval sinds de 13e eeuw. Uit die tijd stamt de toren die naast de huidige Hervormde Kerk staat. Deze toren is een van de oudste bewaard gebleven bouwwerken in het dorp en diende eeuwenlang als herkenningspunt in het vlakke Groningse landschap.
De kerk zelf werd aan het einde van de 17e eeuw gebouwd, in een periode waarin veel kerken in Groningen een sobere protestantse vormgeving kregen. Opvallend is dat de kerk van Harkstede, ondanks haar bouwtijd, nog gotische elementen bevat. Binnen staat een bijzonder Schnitgerorgel uit 1695, gemaakt door de beroemde orgelbouwer Arp Schnitger. Dit orgel is een van de weinige in Nederland die nog grotendeels in originele staat verkeert en wordt regelmatig bespeeld bij concerten.
Door de eeuwen heen bleef Harkstede een agrarisch dorp, met akkerbouw en veeteelt als belangrijkste inkomstenbronnen. In de 20e eeuw veranderde het karakter van het dorp geleidelijk, mede door de groei van de stad Groningen en de aanleg van nieuwe woonwijken. De nabijheid van recreatiegebieden en de goede bereikbaarheid maakten het ook aantrekkelijk voor forensen.
Toeristische wetenswaardigheden
Harkstede biedt bezoekers een combinatie van cultuurhistorie, natuur en recreatie. Het dorp is klein, maar heeft enkele bijzondere bezienswaardigheden en vormt een goede uitvalsbasis voor het verkennen van de regio.
Belangrijkste bezienswaardigheden en praktische informatie
Hervormde Kerk Harkstede
Adres: Hoofdweg 63, 9617 AH Harkstede
Openingstijden: Beperkt toegankelijk; vaak open tijdens diensten, concerten en Open Monumentendag.
Entree: Gratis toegang, donaties welkom.
Parkeren: Gratis parkeren in de directe omgeving.
OV: Busverbinding vanuit Groningen en Slochteren, halte nabij de kerk.
Google Maps
Schnitgerorgel
Adres: In de Hervormde Kerk, Hoofdweg 63, 9617 AH Harkstede
Openingstijden: Tijdens kerkdiensten en speciale concerten.
Entree: Gratis of tegen een kleine bijdrage bij concerten.
Parkeren: Zie Hervormde Kerk.
OV: Zie Hervormde Kerk.
Google Maps
Recreatiegebied Schildmeer
Adres: Strandweg, 9629 Groningen (nabij Steendam)
Openingstijden: Altijd toegankelijk.
Entree: Gratis.
Parkeren: Ruime parkeerplaatsen bij de stranden en jachthaven.
OV: Busverbinding naar Steendam, daarna te voet of per fiets.
Google Maps
Minder bekende plekken en lokale tips
- ’t Roegwold: Natuurgebied met wandel- en fietspaden, uitkijkpunten en moeraslandschap, op korte afstand van Harkstede.
- Scharmerplas: Klein recreatiemeer waar gezwommen en gevaren kan worden.
- Historische boerderijen: Langs de Hoofdweg staan diverse monumentale boerderijen met karakteristieke Groningse architectuur.
Evenementen
- Orgelconcerten in de Hervormde Kerk: Regelmatig worden concerten georganiseerd op het historische Schnitgerorgel.
- Dorpsfeest Harkstede: Jaarlijks evenement met muziek, markt en activiteiten voor jong en oud.
- Fietstocht Rondje Schildmeer: Recreatieve tocht langs water, natuur en dorpen in de omgeving.
Culinaire adressen
- Eetcafé De Kern: Gezellig dorpscafé met eenvoudige maaltijden.
- Restaurant Schildmeer (Steendam): Uitzicht over het meer en een menu met streekgerechten.
- Theetuin Harkstede: Kleinschalige tuin waar thee, koffie en huisgemaakte taart worden geserveerd.
Fiets- en wandelroutes
- Schildmeerroute: Fietsroute van ca. 35 km rond het meer, langs Harkstede, Steendam en Siddeburen.
- Wandelpad ’t Roegwold: Door moeras, bos en open water.
- Historische dorpenroute: Fietsroute langs Harkstede, Slochteren en Schildwolde.
Seizoensgebonden activiteiten
- Voorjaar: Vogels spotten in ’t Roegwold.
- Zomer: Zwemmen en zeilen op het Schildmeer.
- Herfst: Paddenstoelenwandeling in de bossen rond Harkstede.
- Winter: Bij strenge vorst schaatsen op natuurijs in de omgeving.
Bronnen
- Provincie Groningen Toerisme – Toeristische tips, routes en bezienswaardigheden in Harkstede en omgeving.
- Gemeente Midden-Groningen – Informatie over kernen, evenementen en voorzieningen.
- Stichting Groningen Orgelland – Historische gegevens over het Schnitgerorgel in Harkstede.