Houwerzijl, Groningen

Laatste update 24/09/2025 door Redactie

In het noordwesten van de provincie Groningen, vlak bij de dorpen Leens, Ulrum, Zoutkamp en Niekerk, ligt het karakteristieke dorp Houwerzijl. Deze kleine plaats bevindt zich aan de rand van het Nationaal Park Lauwersmeer, een uitgestrekt natuurgebied dat bekendstaat om zijn vogelrijkdom, waterpartijen en weidse landschappen. Houwerzijl maakt deel uit van de gemeente Het Hogeland, die naast Houwerzijl bestaat uit onder andere Winsum, Bedum, Uithuizen, Warffum, Baflo, Kloosterburen en Zuidwolde. De ligging tussen het Lauwersmeergebied en het historische cultuurlandschap van de Marne maakt Houwerzijl tot een aantrekkelijke bestemming voor natuurliefhebbers, fietsers en rustzoekers.

Verklaring van de naam Houwerzijl

De naam Houwerzijl is samengesteld uit “houwer”, mogelijk verwijzend naar een hoeve of landaandeel, en “zijl”, wat in het Gronings duidt op een waterafvoer of sluis. De oudste vermelding dateert uit 1375 als “Howersile”, wat wijst op een lange bewoningsgeschiedenis en een historische functie in de waterbeheersing van het gebied.

Geschiedenis

Houwerzijl ontstond als nederzetting op een kwelderwal en ontwikkelde zich rondom een zijl, een spuisluis die het water uit de omgeving afvoerde naar zee. In de 15e eeuw was er sprake van zijl- en dijkrecht in de Marne, en het dorp fungeerde als handelshaventje. In de 17e eeuw woonden hier vissers en schippers. De kerkelijke geschiedenis van Houwerzijl is verbonden met het verdwenen kerkdorp Vliedorp. De kerk van Vliedorp werd rond 1700 afgebroken, waarna de gemeente fuseerde met Niekerk. In 1862 werd in Houwerzijl een gereformeerde kerk gebouwd, die sinds 1990 dienstdoet als theemuseum en theeschenkerij: De Theefabriek.

Toeristische wetenswaardigheden Houwerzijl

Houwerzijl biedt een verrassende mix van cultuur, natuur en gastronomie. Het dorp is vooral bekend vanwege De Theefabriek, het enige theemuseum van Nederland, gevestigd in de voormalige kerk en pastorie. Bezoekers kunnen hier alles leren over de geschiedenis, productie en beleving van thee, en genieten van een uitgebreide theekaart in de theeschenkerij.

De Theefabriek
Adres: Hoofdstraat 15–25, 9973 PD Houwerzijl
Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 10:00 tot 17:00 uur (nov–mrt: za & zo)
Entreeprijzen: volwassenen €4,95, kinderen €2,95 (0–3 jaar gratis)
Parkeren: gratis op eigen terrein
OV: bereikbaar via buslijn 65 vanaf Leens of Zoutkamp, halte Houwerzijl
Google Maps: De Theefabriek Houwerzijl

Natuur en landschap

Houwerzijl ligt op korte afstand van het Nationaal Park Lauwersmeer, een beschermd natuurgebied dat is ontstaan na de afsluiting van de Lauwerszee. Hier worden jaarlijks duizenden trekvogels waargenomen, waaronder de zeearend, lepelaar en blauwborst. Het gebied is toegankelijk via diverse wandel- en fietsroutes, waaronder het Rondje Lauwersmeer (43 km), de Vogelroute (4,8 km) en het Planetenpad (5 km).

Hier worden ook zeldzame planten aangetroffen, zoals moeraswespenorchis en parnassia, vooral in de natte graslanden en rietvelden rondom het Lauwersmeer.
Google Maps: Nationaal Park Lauwersmeer

Streekgerechten en culinaire adressen

Naast de theeschenkerij van De Theefabriek zijn er in de omgeving van Houwerzijl diverse boerderijwinkels waar streekproducten worden verkocht, zoals Groninger mosterd, kruidkoek en lokaal geteelde aardappelen. In het nabijgelegen Leens bevindt zich restaurant Ons Schathoes op het landgoed van Museum Borg Verhildersum, waar streekgerechten worden geserveerd met ingrediënten uit eigen tuin.
Google Maps: Museum Borg Verhildersum

Voor meer informatie over Leens, zie VakantielandNederland – Leens

Wandel- en fietsroutes

Vanuit Houwerzijl starten meerdere wandelroutes door het Lauwersmeergebied en langs de oude zeedijk. Een populaire route voert langs het Houwerzijlsterriet richting Zoutkamp, met uitzicht op rietvelden en waterpartijen. Fietsers kunnen gebruikmaken van het knooppuntennetwerk dat door de Marne voert, met verbindingen naar Ulrum, Leens en Niekerk.

Seizoensgebonden activiteiten

In het voorjaar bloeien de bermen rondom Houwerzijl vol met fluitenkruid en koolzaad. In de herfst trekken duizenden vogels door het Lauwersmeergebied, wat het tot een hotspot maakt voor vogelaars. In de winter is het dorp een rustige uitvalsbasis voor wandelingen langs de dijk en over de bevroren rietvelden.

Gemeente en streek

Houwerzijl maakt deel uit van de gemeente Het Hogeland, die bestaat uit de volgende plaatsen:

De gemeente ligt in het noordwesten van Groningen en grenst aan het Lauwersmeer, de Waddenzee en het historische cultuurlandschap van de Marne. Het gebied is rijk aan wierden, middeleeuwse kerken, borgen en natuurgebieden, en biedt een gevarieerd aanbod voor toeristen die rust, ruimte en erfgoed zoeken.

Bronnen

Plaats een reactie