Laatste update 02/10/2025 door Redactie
Soest ligt in het hart van de provincie Utrecht, aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug en grenzend aan de vruchtbare Eemvallei. De gemeente omvat drie kernen: Soest, Soestduinen en Soesterberg. Het dorp ligt centraal tussen grotere steden als Amersfoort, Hilversum en Utrecht, en wordt omringd door natuurgebieden zoals de Soesterduinen, de Lange Duinen en de bossen van de Heuvelrug. Dankzij deze ligging is Soest zowel een aantrekkelijke woonplaats als een geliefde bestemming voor bezoekers die natuur, cultuur en historie willen combineren.
Verklaring van de naam Soest
De naam Soest kent meerdere mogelijke herkomsten. In oude documenten komt het voor als Soyse, Zoys, Suysen en Sose. Een veelgenoemde verklaring is dat de naam verwijst naar een bron of waterpunt op de overgang van hoge naar lage gronden – in dit geval de Utrechtse Heuvelrug en de Eemvallei. Een andere theorie is dat Soest staat voor een nederzetting aan de ‘zijde-oost’ van de Utrechtse Heuvelrug. Beide verklaringen passen bij de geografische ligging van het dorp, dat altijd een schakel vormde tussen hoger gelegen zandgronden en lager gelegen veen- en kleigebieden.
Geschiedenis Soest
De geschiedenis van Soest gaat duizenden jaren terug. Archeologische vondsten tonen aan dat al rond 11.000 v.Chr. jagersgroepen in deze streek verbleven. In de Soesterduinen zijn werktuigen gevonden die dateren van circa 8.000 v.Chr., en uit ongeveer 2.000 v.Chr. zijn grafheuvels bewaard gebleven, zoals het Enghenbergje op de Eng en meerdere heuvels in het gebied Korte Duinen/Monnikenbos tussen Soest-Zuid en Amersfoort.
De eerste schriftelijke vermelding van Soest stamt uit 1029, toen bisschop Ansfridus veertien hoeven schonk aan het Benedictijner klooster in Amersfoort, gelegen tussen de villa’s Heze en Zoys. Dit wordt beschouwd als het officiële ontstaan van Soest. In de eeuwen daarna kende het dorp zowel rustige als roerige tijden. Zo vond in 1278 op de Eng een veldslag plaats tussen troepen uit Utrecht en Holland, waarbij de Stichtse strijders verloren.
In de middeleeuwen leefden de inwoners van landbouw op de hooggelegen Eng, turfwinning in het Soesterveen, schapenhouderij op de heide, bijenteelt en in mindere mate veeteelt. Ambachten en huisnijverheid vulden deze inkomsten aan. Soest ontwikkelde zich als een langgerekt brinkdorp, met boerderijen langs de voet van de Eng. De uiteinden werden gevormd door het Kort-End (nu omgeving Ferdinand Huycklaan) en het Lang-End (omgeving Burgemeester Grothestraat), verbonden door het oude Kerkpad. In het centrum lag de Kerkebuurt met de Oude Kerk.
Naast deze kern waren er meerdere buurtschappen, zoals het Hart, de Bunt (Soest-Zuid), Achter den Eng (omgeving Nieuweweg), het Veen, de Birkt en den Berg (het huidige Soesterberg). Twee kloosters – Mariënburg aan de Eemstraat en Mariënhof aan de Birkstraat – speelden een rol in het religieuze en sociale leven.
Een belangrijk moment in de bestuurlijke geschiedenis was het verkrijgen van het schepenrecht in 1472 van bisschop David van Bourgondië. Ondanks plunderingen en branden wist Soest zich telkens te herstellen. Aan het einde van de 18e eeuw telde het dorp nog geen 1.200 inwoners.
De 19e eeuw bracht veranderingen: tussen 1815 en 1817 werd de Rijksstraatweg Naarden–Amersfoort aangelegd, in 1823 kreeg Soest zijn eerste burgemeester, in 1869 kwamen er straatlantaarns, in 1895 ging de paardentram rijden en in 1898 werd de spoorlijn Utrecht–Baarn geopend. Toch bleef het dorp tot in de 20e eeuw een rustige agrarische gemeenschap.
Na 1920 begon de bevolking snel te groeien: in 1930 waren er 15.000 inwoners, in 1945 22.000, in 1960 28.500 en in 1970 37.500. Op 1 januari 1999 telde Soest 44.106 inwoners. Het jaar 1029 geldt als het officiële geboortejaar van de gemeente, die in 1929 en 1979 haar 900- en 950-jarig bestaan groots vierde.
Toeristische wetenswaardigheden
Soest biedt een unieke combinatie van natuur, cultuurhistorie en recreatie.
Belangrijkste bezienswaardigheden en praktische informatie
Soesterduinen
Adres: Foekenlaan, 3768 Soest
Openingstijden: Altijd toegankelijk
Entree: Gratis
Parkeren: Parkeerplaatsen aan de Foekenlaan en Soesterbergsestraat
OV: Busverbinding vanuit Amersfoort en Soest, halte nabij ingang
Google Maps
Uitgestrekte zandverstuivingen midden in een bosrijk gebied, ontstaan door overbegrazing. Ideaal voor wandelen, hardlopen, paardrijden en fotografie.
Paardenkamp – Nationaal Rusthuis voor Paarden
Adres: Birkstraat 96, 3768 HL Soest
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag 14.00–16.00 uur
Entree: Gratis, donaties welkom
Parkeren: Gratis bij de locatie
OV: Bus vanaf station Amersfoort of Soest, halte nabij ingang
Google Maps
Een uniek tehuis waar oude paarden en pony’s hun laatste jaren in rust doorbrengen. Bezoekers kunnen de dieren van dichtbij ontmoeten.
Oude Kerk Soest
Adres: Torenstraat 1, 3764 CL Soest
Openingstijden: Beperkt open tijdens diensten en evenementen
Entree: Gratis
Parkeren: In het centrum van Soest
OV: Bushalte op loopafstand
Google Maps
Middeleeuwse kerk in het hart van de Kerkebuurt, met een rijke geschiedenis en een markante toren.
Minder bekende plekken en lokale tips
- Enghenbergje: Prehistorische grafheuvel op de Eng, omgeven door akkerland.
- Korte Duinen/Monnikenbos: Natuurgebied met grafheuvels en wandelpaden.
- Klooster Mariënhof: Voormalig klooster aan de Birkstraat, nu particulier bezit maar van buiten te bewonderen.
Evenementen
- Soester Wandelweek: Jaarlijks evenement met wandelroutes door natuur en dorp.
- Open Monumentendag: Diverse historische gebouwen en kerken openen hun deuren.
- Paardenkamp Open Dag: Speciale activiteiten rond het Nationaal Rusthuis voor Paarden.
Culinaire adressen
- Restaurant De Soester Duinen: Uitzicht op de zandverstuivingen.
- Brasserie Chapter: Gelegen in het centrum, met seizoensgerechten.
- Eetcafé Centraal: Gezellig dorpscafé met terras.
Fiets- en wandelroutes
- Fietsroute Soest–Baarn: Langs de Eem en door bosrijke gebieden.
- Wandelroute Lange Duinen: Rondwandeling door zand en heide.
- Knooppuntennetwerk Utrechtse Heuvelrug: Uitgebreid netwerk voor fietsers en wandelaars.
Seizoensgebonden activiteiten
- Voorjaar: Bloesemroutes door de Eemvallei.
- Zomer: Picknicken in de Soesterduinen.
- Herfst: Kleurrijke boswandelingen op de Heuvelrug.
- Winter: Bij sneeuw langlaufen in de duinen.
Bronnen
- Gemeente Soest – Informatie over kernen, geschiedenis en evenementen
- Paardenkamp Soest – Bezoekersinformatie en achtergrond
- Utrechtse Heuvelrug Toerisme – Routes, natuur en activiteiten in de regio