Soesterberg, Utrecht

Laatste update 08/09/2025 door Redactie

Soesterberg ligt centraal in de provincie Utrecht, in de gemeente Soest, en wordt omringd door uitgestrekte heidevelden, bossen en natuurgebieden. Het dorp ligt strategisch tussen Amersfoort en Zeist, met Huis ter Heide en Den Dolder als directe buren. Richting het westen ligt Soest, terwijl in het oosten de Utrechtse Heuvelrug begint. Dankzij de ligging nabij belangrijke verkeerswegen en het groene karakter is Soesterberg zowel een geliefde woonplaats als een interessante bestemming voor bezoekers die natuur, historie en luchtvaart willen combineren.

Verklaring van de naam

De naam Soesterberg verwijst naar de ‘berg’ op de heide – in feite een lichte verhoging in het landschap – binnen de gemeente Soest. In vroegere tijden bestond dit gebied voornamelijk uit heidevelden. In de 17e eeuw trokken veel inwoners van Soest over deze heuvel naar de heide om zich daar te vestigen. Het woord ‘berg’ is in dit geval dus eerder een topografische aanduiding dan een echte berg. De nieuwe bewoners, vaak kleine boeren of ‘heiboeren’, bouwden hun eenvoudige onderkomens verscholen in de hei, ver van de doorgaande weg, deels uit angst voor struikrovers.

Geschiedenis

De eerste bewoners van Soesterberg waren vooral kleine boeren die in de 17e eeuw uit armoede en op zoek naar zelfstandigheid het dorp Soest verlieten. Ze vestigden zich op de heide, waar ze leefden van landbouw, bijenteelt en huisnijverheid zoals het binden van bezems van heidetakken. De heide bood ook een rijke wildstand, waardoor stroperij veel voorkwam.

Tot ongeveer een eeuw geleden had Soesterberg geen eigen kerk; inwoners moesten voor kerkdiensten naar Soest. Pas toen het dorp een eigen parochie kreeg, veranderde dit. In de 17e eeuw liep er al een belangrijke verkeersroute door het gebied, die door Napoleon rond 1800 werd bestraat tot een heirbaan: de weg van Amsterdam naar Arnhem. Nabij Huis ter Heide lag het bekende Huis ter Halve, een halteplaats voor de postkoets. Struikrovers maakten hier dankbaar gebruik van de voorspelbare routes.

In de loop van de 19e eeuw verdwenen de plaggenhutten en kwamen er eenvoudige boerderijen. Veel grond was eigendom van de familie Bosch van Drakenstein, die het dorp goedgezind was. Carolus Borromaeus Bosch van Drakenstein schonk zelfs grond voor de bouw van de rooms-katholieke kerk, waar ook de familiegrafkelder te vinden is.

Rond 1900 werd Soesterberg ontdekt als een aantrekkelijke plek voor villabouw, mede dankzij de goede bereikbaarheid. De echte bekendheid kwam echter op 1 juli 1913, toen hier de Luchtvaartafdeling van het leger werd opgericht. Met de komst van de eerste vliegtuigen, zoals de Aviatik, verdubbelde het inwonertal in korte tijd. De middenstand en industrie groeiden mee. In 1940 telde het dorp 2.300 inwoners, in 1965 waren dat er 6.100. Tegenwoordig wonen er ruim 6.000 mensen.

Toeristische wetenswaardigheden

Soesterberg is vooral bekend vanwege zijn luchtvaartgeschiedenis, maar biedt daarnaast natuur, cultuur en recreatie.

Belangrijkste bezienswaardigheden en praktische informatie

Nationaal Militair Museum (voorheen Militaire Luchtvaart Museum)
Adres: Verlengde Paltzerweg 1, 3768 MX Soest
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag 10.00–17.00 uur
Entree: Volwassenen € 15,00, kinderen 4–12 jaar € 7,50, tot 4 jaar gratis
Parkeren: Gratis ruime parkeergelegenheid bij het museum
OV: Bus vanaf station Amersfoort of Utrecht, halte nabij ingang
Google Maps

In dit museum zijn historische en moderne vliegtuigen en helikopters te zien, waaronder de F-104 Starfighter, NF-5B, F-16 en Alouette III. Buiten staan onder meer de Fokker F-27 Troopship en de C-47 Dakota. Binnen is ook de Bölkow Bo-105C te bewonderen.

Park Vliegbasis Soesterberg
Adres: Toegang via Nationaal Militair Museum of parkeerplaats aan de Kampweg
Openingstijden: Dagelijks van zonsopkomst tot zonsondergang
Entree: Gratis
Parkeren: Bij het museum of langs de Kampweg
OV: Bus naar halte Kampweg of museum
Google Maps

Dit voormalige militaire vliegveld is nu een natuur- en recreatiegebied met wandel- en fietspaden over de oude start- en landingsbanen.

Huis ter Heide en Huis ter Halve
Adres: Huis ter Heide, gemeente Zeist
Openingstijden: Exterieur altijd zichtbaar, geen reguliere openstelling binnen
Entree: Gratis
Parkeren: In de omgeving
OV: Bus naar Huis ter Heide
Google Maps

Historische halteplaats van de postkoets, met verhalen over struikrovers en reizigers in de 18e en 19e eeuw.

Minder bekende plekken en lokale tips

  • Soesterduinen: Uitgestrekte zandverstuivingen op korte afstand, ideaal voor wandelen en fotografie.
  • Kamp Amersfoort: Voormalig doorgangskamp uit de Tweede Wereldoorlog, nu een indrukwekkende gedenkplaats.
  • Thermen Soesterberg: Wellnesscentrum voor ontspanning na een dag wandelen of fietsen.

Evenementen

  • Airbase Run: Hardloopevenement over de voormalige startbanen.
  • Open Monumentendag: Diverse historische locaties in en rond Soesterberg openen hun deuren.
  • Luchtmachtdagen (onregelmatig): Grote vliegshows en demonstraties op de voormalige vliegbasis.

Culinaire adressen

  • Restaurant Het Lokaal: Lokale en seizoensgebonden gerechten.
  • Brasserie De Soester Duinen: Uitzicht op de zandverstuivingen.
  • Eetcafé Centraal: Gezellig dorpscafé met terras.

Fiets- en wandelroutes

  • Vliegbasisroute: Fietsroute langs het museum, de startbanen en omliggende natuur.
  • Heideroute: Wandeling over de Soesterbergse heide en door bosgebieden.
  • Knooppuntennetwerk Utrechtse Heuvelrug: Uitgebreid netwerk voor fietsers en wandelaars.

Seizoensgebonden activiteiten

  • Voorjaar: Bloeiende heide en vogelspotten op de vliegbasis.
  • Zomer: Picknicken in Park Vliegbasis Soesterberg.
  • Herfst: Kleurrijke boswandelingen op de Utrechtse Heuvelrug.
  • Winter: Bij sneeuw langlaufen over de open vlaktes van de voormalige vliegbasis.

Bronnen

Plaats een reactie