Wûnseradiel, Friesland

Laatste update 01/09/2025 door Redactie

In het zuidwesten van de provincie Friesland lag tot 2011 de gemeente Wûnseradiel, een uitgestrekt gebied met zowel weidse polders als historische dorpen en een lange kustlijn langs het IJsselmeer. Het omvatte tientallen woonkernen, waaronder Allingawier, Arum, Burgwerd, Cornwerd, Dedgum, Exmorra, Ferwoude, Gaast, Hartwerd, Hichtum, Hieslum, Idsegahuizum, Kimswerd, Kornwerderzand, Lollum, Longerhouw, Makkum, Oosthem, Parrega, Piaam, Pingjum, Schettens, Schraard, Tjerkwerd, Witmarsum, Wons en Zurich. Grotere plaatsen als Bolsward, Workum en Sneek liggen vlakbij, waardoor stadse voorzieningen altijd bereikbaar zijn.

Verklaring van de naam

De naam Wûnseradiel komt waarschijnlijk van een combinatie van een persoons- of plaatsnaam, gevolgd door ‘-adiel’ (oud-Fries voor ‘gerecht’ of ‘rechtsgebied’). Het duidt op een bestuursgebied dat in vroegere tijden een eigen rechtspraak had.

Geschiedenis

Het landschap van Wûnseradiel werd gevormd door eeuwenlange interactie tussen natuur en mens. Na de ijstijden liet het terugtrekkende landijs keileem achter, later bedekt met dekzand en veen. Door herhaaldelijke overstromingen werd daar een vruchtbare laag zeeklei bovenop afgezet.

In de vroege middeleeuwen drong de zeearm Marneslenk diep het land in, tot voorbij Witmarsum en Bolsward. Om zich tegen het water te beschermen legden bewoners dijken aan rond deze zeearm. Samen vormden ze een indrukwekkend netwerk dat bekendstaat als De Gouden Halsband. Delen daarvan, zoals de Pingjumer Halsband, zijn nog zichtbaar in het landschap en herinneren aan de strijd tegen het water.

Na het dichtslibben van de Marneslenk in de 11e eeuw ontstond waardevol landbouwgebied. Dorpen als Pingjum, Kimswerd en Makkum bloeiden op door landbouw, handel en visserij. Bij de watersnood van 1825 bleef een groot deel van Wûnseradiel droog dankzij de sterke dijken.

Toeristische wetenswaardigheden

Makkum – Poort naar het IJsselmeer

  • Adres: Workumerdijk, Makkum
  • Openingstijden: boulevard en strand altijd toegankelijk, winkels ma–za
  • Bezienswaardigheden: Makkumer aardewerk, vissershaven, strandboulevard
  • Parkeren: gratis aan de rand van het centrum
  • OV: busverbinding vanaf Sneek en Bolsward
  • Google Maps: Makkum

Pingjumer Halsband

  • Locatie: rondom Pingjum
  • Openingstijden: vrij toegankelijk wandel- en fietspad langs de oude dijk
  • Activiteiten: cultuurhistorische routes met uitzicht over polders en dorpen
  • Google Maps: Pingjum

Afsluitdijk en Kornwerderzand

Lokale tips en weetjes

  • In Witmarsum werd de wereldberoemde doopsgezinde voorman Menno Simons geboren; er is een klein gedenkmuseum te bezoeken.
  • De Wonsstelling, een verdedigingslinie bij Wons, speelde in mei 1940 een rol bij de Duitse inval. Restanten zijn zichtbaar in het landschap.
  • Bij Allingawier ligt een openluchtmuseumdorp dat ambachten en plattelandsleven van vroeger toont.
  • Jaarlijks vindt in Kimswerd de herdenking van Grutte Pier plaats, de legendarische Friese vrijheidsstrijder.
  • Vanuit Gaast kun je bij laag water wadlopen richting de zandplaten voor de IJsselmeerkust.

Minder bekende plekken

  • De Piaamserpolder, geliefd bij vogelaars, biedt in voor- en najaar duizenden steltlopers en ganzen.
  • Het kleine haventje van Cornwerd is een rustige plek om de zon over het IJsselmeer te zien ondergaan.
  • In Schettens staat een van de weinige Friese kerken die nog volledig omringd wordt door een historische gracht.

Bronnen

  • Gemeente Súdwest-Fryslân – Gebruikt voor actuele informatie over gemeentelijke indeling, kernen en toeristische voorzieningen na de herindeling.
  • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – Gebruikt voor historische gegevens over dijken, verdedigingswerken, monumenten en beschermde dorpsgezichten in het gebied Wûnseradiel.

Plaats een reactie