Sinterklaas: traditie en beleving

Sinterklaas is gebaseerd op Nicolaas van Myra, een bisschop uit het huidige Turkije. Hij werd rond 270 geboren in Patara en stierf op 6 december in de vierde eeuw. Nicolaas stond bekend om zijn vrijgevigheid en werd in 550 heilig verklaard. Zijn relieken liggen sinds 1087 in Bari, Italië.

De verhalen over Nicolaas tonen hem als beschermer van kinderen, zeelieden en armen. Een bekende legende vertelt hoe hij drie dochters van een arme man redde door hen een bruidsschat te schenken. Dit verhaal vormt de basis voor het strooigoed en de chocolademunten die vandaag bij het feest horen.

Verspreiding door Europa

Na zijn dood groeide de verering van Nicolaas snel. In de tiende eeuw werd hij patroonheilige van zeevaarders en kreeg hij veel aanhang in kustgebieden. In de dertiende eeuw werd zijn naamdag vastgesteld op 6 december. Daarmee verspreidde de traditie zich door heel Europa.

In Nederland zetten kinderen al in de vijftiende eeuw hun schoen in kerken. Rijke burgers stopten er geld in dat onder de armen werd verdeeld. Dit gebruik groeide uit tot het huidige schoen zetten thuis.

Van volksfeest naar huiselijke traditie

Na de Reformatie probeerden protestantse predikanten het feest te verbieden. Toch bleef het populair en verplaatste het zich van de straat naar de huiskamer. In de zeventiende eeuw schilderde Jan Steen al taferelen van kinderen die hun schoen zetten en snoepgoed ontvingen.

In de negentiende eeuw kreeg het feest zijn moderne vorm. Jan Schenkman introduceerde in 1850 het prentenboek Sint Nikolaas en zijn knecht. Hierin arriveerde de Sint per stoomboot uit Spanje en werd hij vergezeld door een knecht. Dit boek legde de basis voor de huidige intocht en het beeld van Sinterklaas als statige man met mijter, staf en witte baard.

Spanje als herkomst

Hoewel Nicolaas historisch uit Turkije komt, werd Spanje in de negentiende eeuw verbonden aan het feest. Liedjes spraken over lekkernijen die uit Spanje kwamen. Schenkman maakte van Sinterklaas zelfs de “bisschop van Spanje”. Tot vandaag komt hij volgens traditie per boot uit Spanje aan in Nederland.

Zwarte Piet en de moderne discussie

De knecht van Sinterklaas kreeg later de naam Zwarte Piet. Lange tijd werd hij afgebeeld met zwart gezicht en kleurrijke kleding. Sinds 2014 is dit uiterlijk aangepast naar roetveegpiet, om afstand te nemen van koloniale associaties.

Onderzoek uit 2025 laat zien dat een meerderheid van de Nederlanders nog steeds de traditionele versie waardeert, terwijl in steden als Amsterdam de roetveegpiet populairder is. Actiegroep Kick Out Zwarte Piet beëindigde in 2025 haar activiteiten, omdat volgens hen de meeste intochten inmiddels inclusief zijn. Toch blijft de discussie bestaan en zal ook in 2026 aandacht krijgen.

Intocht en viering vandaag

De landelijke intocht van 2025 vond plaats op Texel, in de haven van Oudeschild. Het evenement trok duizenden bezoekers en werd live uitgezonden op NPO Zapp. Voor 2026 wordt opnieuw een landelijke intocht voorbereid, waarbij de locatie later bekend wordt gemaakt.

Lokale intochten vinden in vrijwel alle steden plaats. In Yerseke leidde de aanwezigheid van zwart geschminkte pieten tot discussie en zelfs afgelasting, maar uiteindelijk ging de intocht toch door.

Pakjesavond op 5 december blijft het hoogtepunt. Families trekken lootjes, maken surprises en schrijven gedichten. Kinderen zetten hun schoen met liedjes en vinden er snoep of speelgoed. Typische lekkernijen zijn pepernoten, kruidnoten, marsepein en chocoladeletters.

De landelijke intocht voor volgend jaar staat gepland voor zaterdag 14 november 2026, het is nog onbekend waar. Daarnaast zijn er al regionale intochten aangekondigd, zoals in Maasbracht (15 november 2026), Vught (15 november 2026) en ’s‑Gravenzande (21 november 2026). Pakjesavond valt zoals altijd op 5 december 2026, een dit jaar een zaterdag.

Kerken en monumenten

Sinterklaas is patroonheilige van Amsterdam. De Nicolaasbasiliek aan de Prins Hendrikkade 73, tegenover het Centraal Station, is een belangrijke bezienswaardigheid. De basiliek is gebouwd tussen 1884 en 1887 in neobarokke stijl en heeft een indrukwekkende koepel. Bezoekers kunnen er dagelijks diensten bijwonen. De toegang is gratis en de locatie is goed bereikbaar met trein, tram en metro vanaf Amsterdam Centraal.

Ook elders in Nederland zijn kerken aan Sint‑Nicolaas gewijd, zoals in Edam, Kampen en Valkenswaard. In totaal bestaan er ruim zeventig Nicolaaskerken, waarvan een derde in Friesland.

Praktische tips voor toeristen

Wie het feest wil meemaken, kan de landelijke intocht bezoeken of lokale evenementen bijwonen. Houd rekening met drukte en plan vervoer op tijd. In Amsterdam is de Nicolaasbasiliek dagelijks geopend en gratis toegankelijk. Parkeren in de binnenstad is beperkt, dus reizen met openbaar vervoer is aan te raden.

Wie Sinterklaas van dichtbij wil beleven, kan een bezoek brengen aan het Huis van Sinterklaas in Utrecht. Van 15 november tot en met 5 december 2025 logeert de Sint in het Museum Catharijneconvent aan de Lange Nieuwstraat 38. Bezoekers wandelen door zijn tijdelijke huis en ontdekken verhalen en legendes rondom de heilige Nicolaas. Daarnaast opent het Sinterklaasmuseum in het Waterliniemuseum bij Utrecht van 22 november tot en met 5 december 2025. Hier bewonder je originele kostuums, mantels en mijters die een rol speelden in landelijke vieringen, waaronder de outfits van Dieuwertje Blok en Bram van der Vlugt. Voor wie aan de kust verblijft, is ook Museum Noordwijk een aanrader. Het museum aan het Jan Kroonsplein 4 toont lokale geschiedenis en organiseert speciale activiteiten rond Sinterklaas. Deze locaties zijn goed bereikbaar met openbaar vervoer en bieden een gezinsvriendelijke manier om de magie van het feest te ervaren.

Conclusie

Sinterklaas is een eeuwenoude traditie die zich heeft ontwikkeld van heilige verering tot een nationaal feest. Het verbindt geschiedenis, folklore en moderne discussie. Voor toeristen biedt het een unieke kans om Nederlandse cultuur van dichtbij te ervaren, met intochten, lekkernijen en historische locaties.

Bronnenlijst

Share