Smallingerland, Friesland

Laatste update 08/09/2025 door Redactie

Smallingerland ligt centraal in de provincie Friesland en vormt een veelzijdige gemeente met zowel stedelijke als landelijke kenmerken. Het gebied wordt omringd door andere Friese gemeenten zoals Opsterland, Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen. De grootste plaats is Drachten, dat fungeert als economisch en cultureel centrum. Daarnaast omvat de gemeente diverse dorpen en gehuchten, waaronder Boornbergum, De Tike, De Veenhoop, De Wilgen, Drachtstercompagnie, Goëngahuizen, Houtigehage, Kortehemmen, Nijega, Opeinde, Oudega, Rottevalle en Smalle Ee. De ligging tussen meren, kanalen en uitgestrekte weilanden maakt Smallingerland aantrekkelijk voor watersporters, fietsers en wandelaars.

Verklaring van de naam

De naam Smallingerland is nauw verbonden met het dorp Smalle Ee, gelegen aan de Smalle Eester Zanding. In historische bronnen wordt de naam voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1392, waarin Hera van Smelne (Smalle Ee) wordt vermeld als grietman – een soort burgemeester – van Smellingheradele. Opvallend is dat in deze oorkonde het achtervoegsel ‘deel’ wordt gebruikt, terwijl in latere documenten vrijwel altijd sprake is van Smallingerland. Volgens een beschrijving uit 1664 in de Beschryvinge van de Heerlyckheydt van Frieslandt zou de naam letterlijk verwijzen naar het land van Smalle Ee, ofwel ‘Smallen Eester Land’.

Geschiedenis

De geschiedenis van Smallingerland is onlosmakelijk verbonden met de ontwikkeling van Smalle Ee en later Drachten als centrum van handel en nijverheid. In de middeleeuwen bestond het gebied voornamelijk uit veen- en moerasland, doorsneden door waterwegen die essentieel waren voor transport en turfwinning. De dorpen ontwikkelden zich langs deze vaarwegen, waarbij landbouw en veeteelt de belangrijkste bestaansmiddelen vormden.

In de 17e en 18e eeuw groeide de regio dankzij de turfhandel en scheepsbouw. Drachten ontwikkelde zich tot een belangrijk knooppunt, mede door de aanleg van de Drachtstervaart, die zorgde voor een directe verbinding met grotere handelsroutes. De omliggende dorpen bleven agrarisch georiënteerd, maar profiteerden van de economische groei van de hoofdplaats.

De 19e eeuw bracht verdere modernisering, met de komst van verharde wegen, bruggen en later spoorverbindingen. In de 20e eeuw groeide Drachten uit tot een van de grootste plaatsen in Friesland zonder stadsrechten, met een sterke industriële sector en een breed aanbod aan voorzieningen. De overige dorpen behielden grotendeels hun landelijke karakter, maar ontwikkelden zich tot aantrekkelijke woonkernen met een sterke gemeenschapszin.

Toeristische wetenswaardigheden

Smallingerland biedt een breed scala aan bezienswaardigheden en activiteiten, variërend van cultuurhistorie tot natuur en recreatie.

Belangrijkste bezienswaardigheden en praktische informatie

Nationaal Park De Alde Feanen (nabij De Veenhoop)
Adres: Koaidyk 8a, 9264 TP Earnewâld
Openingstijden: Dagelijks toegankelijk; bezoekerscentrum geopend van dinsdag t/m zondag
Entree: Gratis toegang tot het park; activiteiten en excursies tegen betaling
Parkeren: Gratis bij bezoekerscentrum en diverse startpunten
OV: Bus naar Earnewâld of De Veenhoop, daarna te voet of per fiets
Google Maps

Dit uitgestrekte laagveenmoeras is een paradijs voor vogelliefhebbers en watersporters. Vanuit De Veenhoop zijn er vaarroutes en wandelpaden door het park.

Museum Drachten
Adres: Museumplein 2, 9203 DD Drachten
Openingstijden: Dinsdag t/m zaterdag 10.00–17.00 uur, zondag 13.00–17.00 uur
Entree: Volwassenen € 7,50, kinderen t/m 12 jaar gratis
Parkeren: Betaald parkeren in de omgeving
OV: Bus naar centrum Drachten, halte nabij museum
Google Maps

Het museum belicht de geschiedenis van Drachten en omgeving, met speciale aandacht voor kunststromingen als De Stijl en regionale kunstenaars.

Smalle Ee
Adres: Smalle Ee, gemeente Smallingerland
Openingstijden: Altijd toegankelijk
Entree: Gratis
Parkeren: Beperkt in het dorp; gebruik parkeerplaatsen aan de rand
OV: Bus naar Drachten of Opeinde, daarna per fiets
Google Maps

Een pittoresk dorpje dat de naamgever van de gemeente is, met historische bebouwing en uitzicht over de Smalle Eester Zanding.

Minder bekende plekken en lokale tips

  • Goëngahuizen: Klein dorp met karakteristieke boerderijen en toegang tot rustige vaarwegen.
  • Kortehemmen: Bekend om zijn natuurgebied en stiltewandelingen.
  • Rottevalle: Historisch dorp met een beschermd dorpsgezicht en een actieve dorpsgemeenschap.

Evenementen

  • Drachtster Septemberfeesten: Jaarmarkt, kermis en muziekoptredens in het centrum van Drachten.
  • Skûtsjesilen: Traditionele zeilwedstrijden op de Friese meren, met wedstrijden bij De Veenhoop.
  • Kunst in Opsterland en Smallingerland: Open ateliers en exposities bij lokale kunstenaars.

Culinaire adressen

  • Restaurant De Pleats in Burgum (nabij De Tike): Streekgerechten in een monumentale boerderij.
  • Eetcafé De Wâldwei in Drachten: Gezellige plek voor lunch en diner.
  • Theetuin Smalle Ee: Kleinschalige theetuin met huisgemaakte lekkernijen.

Fiets- en wandelroutes

  • Fietsroute Rondje Smallingerland: Langs alle dorpen van de gemeente, met start en finish in Drachten.
  • Wandelpad Kortehemmen: Door bos en heide, met stiltegebieden.
  • Pontjesroute De Alde Feanen: Combineert fietsen met overtochten per veerpont.

Seizoensgebonden activiteiten

  • Voorjaar: Bloesemtochten door de weilanden en boomgaarden rond Boornbergum.
  • Zomer: Zeilen en kanoën in De Alde Feanen en op de Smalle Eester Zanding.
  • Herfst: Paddenstoelenexcursies in de bossen bij Kortehemmen.
  • Winter: Bij vorst schaatsen op de vaarten en meren.

Bronnen

Plaats een reactie